گزارش وریشه یابی درگیری های اتنیکی اواخر آپریل 2022 درترکمن صحرا

درگیری های قومی درترکمن صحرا درسکوت خبری رسانه های داخلی وخارجی- دکتر عبدالرحمن دیه جی

در روزهای اخیر درگیریهای قومی شدیدی درترکمن صحرا بین زابلی ها وترکمن ها صورت گرفته است که دربسیاری از رسانه های ترکمنی زبان انعکاسی وسیع داشته است. درفضای مجازی نیز به زبان فارسی شاهد نوشته های بسیاری درمورد آن بودیم اما در رسانه های داخلی وخارجی فارسی زبان این اتفاقت هیچ انعکاسی نداشته است که نمونه ای دیگر ازمظلومیت خبری قومیت ها درعرصه ملی است.

شرح واقعه

در درگیری بین ترکمنهای یلمه سالیان در ترکمن صحرا و زابلی های مهاجر روستاهای«وحدت آباد» و «اتحاد»، چندین نفر زخمی شده اند. 

بنا به گزارش بخش خبری رادیو آزادلیق( لیبرتی)به زبان ترکمنی به نقل از ساکنان منطقه، این درگیری که درشب پنچ شنبه ۹ اردیبهشت رخ داده، با اذیت و آزار یکی از جوانان ترکمن که با موتورسیلکت خود از روستای مهاجرنشین زابلی می گذشت آغاز می شود، جوان فوق از موتور بر زمین می افتد و با جوانان زابلی درگیر می شود. زابلی ها به شکل دسته جمعی وی را به مشت و لگد می گیرند. جوان به روستای خود یلمه سالیان برمی گردد و برادر و زن برادر خود را از واقعه خبردار می کند. برادر و زن برادر وی به روستای زابلی«وحدت» می روند تا جویای علت واقعه شوند. اما این بار زابلی ها آن ها را نیز به گروگان می گیرند. این حادثه موجب جریحه شدن احساسات قومی ترکمن ها می شود و حدود سی تن از  جوانان ترکمن با دست های خالی می روند که زن و مرد  گروگان رفته را آزاد کنند اما زابلی ها که احتمال حمله ترکمن ها را داده بودند با تفنگ های ساچمه ای آنان را هدف قرار می دهند. بیست و پنچ نفر از جوانان به شدت زخمی می شوند و متاسفانه یکی از جوانان ترکمن بنام «تاج محمد قره باش» جان خود را از دست می دهد. نیروهای نظامی و امنیتی در درگیری مداخله می کنند. اما به جای دستگیری افراد مسلح، جوان های زخمی را بازداشت می کنند که این اقدام آن ها موجب اعتراضات گسترده درترکمن صحرا می شود.

گسترش درگیریها به مناطق دیگر ترکمن صحرا

به دنبال درگیری درحوالی یلمه سالیان، درمناطق دیگر ترکمن صحرا نیز درگیریهایی بین ترکمنها وزابلی ها شکل می گیرد.

حدود سه روز بعد، درگیری ای در روستای فراغی در بخش شرقی ترکمن صحرا شکل می گیرد. این درگیری ابتدا بین یک چوپان ترکمن با یک زابلی اتفاق می افتد که با مداخله گروه هایی از هر دو طرف درگیری گسترش می یابد و با زخمی شدن چند نفر و مداخله نیروهای نظامی پایان می یابد.

درگیریهای کوچک در برخی محلات گنبد

برخی درگیری های محدود و پراکنده بین اشخاص عادی ترکمن و زابلی در برخی محلات گنبد شکل می گیرد که متاثر از فضای بحرانی حاکم بر ترکمن صحراست.

خلع سلاح چند تن از نیروهای نظامی توسط ترکمن ها

مردم خشمگین ترکمن حومه آق  قلا و بندرترکمن چند تن از نیروهای انتظامی را که قصد بر هم زدن عروسیشان را داشتند، خلع سلاح می کنند  ویک شب آنها را گروگان میگیرند و روز بعد با وساطت یاشولی های (بزرگان) محل آنها را رها کردند. اما نیروهای انتظامی این بار با تیم بزرگ و مجهزی وارد محله شده بسیاری از جوانان را بازداشت و زندانی می کنند.

اسامی بازداشتیهای وقایع اخیر ترکمن صحرا

۱. محمد یلمه. ۲.بایرام محمد سلامت سید.۳.یونس یلمه.۴. اسماعیل یلمه.۵. داوود نیکخویی سید.۶. بنیامین باقی‌پورسید.۷. مسعود آق.۸. مجید نیکخویی سید.۹. اسماعیل یلمه.۱۰.دایان طاهر یلمه.۱۱. امان‌قلی حبیب‌لی.۱۲. غفار نصرتی.۱۳. صالح گوگ.۱۴. عبدالعزیز گوگ.۱۵. غفور یلمه.۱۶. شریف شایسته سید.۱۷. محمد امین گوگ.۱۸. علیرضا قره‌باش.۱۹.ناصر قره‌باش.۲۰. حمید حبیبی سید. ‏۲۱. حبیب بدراق از روستای بدراق.۲۲. بهرام سقری.۲۳. احسان امانپور.۲۴. احسان دازی .۲۵. دانیال نورانی. ۲۶. تیمور سقری .۲۷. ذوالفغار خوجه .۲۸.علیرضا قابل.۲۹. ایوب باسره. ۳۰. قاسم شرافت

لیست مجروحین یلمه سالیان

۱.محمد یلمه. ۲.بایرام محمد سلامت سید. ۳.یونس یلمه.۴. اسماعیل یلمه.۵. داوود نیکخویی سید.۶. بنیامین باقی‌پورسید.۷. مسعود آق.۸. مجید نیکخویی سید.۹. اسماعیل یلمه.۱۰.دایان طاهر یلمه.۱۱. امان‌قلی حبیب‌لی.۱۲. غفار نصرتی.۱۳. صالح گوگ.۱۴.۱۴. عبدالعزیز گوگ.۱۵. غفور یلمه.۱۶. شریف شایسته سید.۱۷. محمد امین گوگ.۱۸. علیرضا قره‌باش.۱۹.ناصرقره‌باش۲۰. حمید حبیبی سید.

مردم ترکمن صحرا از ارگان های حقوق بشری تقاضا دارند که برای دفاع از حق مردم مظلوم ترکمن صحرا و آزادی زندانیان اقدام نمایند.

 ریشه یابی درگیری ها

مهاجرت زابلی ها به ترکمن صحرا از دوره رضاشاه پهلوی با هدف تغییر ترکیب جمعیتی و آسیمله ترکمن ها آغاز می شود. زابلی ها که مردمانی تنگدست و فقیر بودند، فرصت پیش آمده را مغتنم شمرده ابتدا در زمین های زراعی ترکمن ها مشغول کار می شوند و به مرور زمان با حمایت دولت ایران به صاحبان بخشی از زمنی های مرغوب ترکمن صحرا تبدیل می شوند و بر تعداد جمعیت آن ها در ترکمن صحرا افزوده می شود. پس ازجنگ گنبد درسال ۱۳۵۸بین حکومت وترکمن ها و حمایت زابلی ها از حکومت شکاف بین زابلی ها و ترکمن ها بیش از پیش عمیق می شود. در رژیم جمهوری اسلامی حمایت از آنان دو چندان می شود و بسیاری از زمین های مرغوب نظامیان  فراری رژیم گذشته در اختیار زابلی ها قرار می گیرد و آب آنها نیز بوفور از سدهایی چون وشمگیر تأمین می شود در حالی که زمین های ترکمن ها از بی آبی آه می کشد. جمهوری اسلامی به شکل جدی و برنامه ریزی شده، جهت تغییر دموگرافی ترکمن صحرا، تسهیلات اقتصادی و اجتماعی ویژه ای در اختیار آنان قرار می دهد  تا هر ماه هزاران نفر را از استان سیستان به ترکمن صحرا بکشد. آنچنان که امروز بسیاری از شهرهای ترکمن نشین و حتی شهرهای غیرترکمن آن منطقه نیز پر از سیستانی های مهاجر شده است.

زابلی ها پس از انقلاب اسلامی با حمایت حکومت، ده ها روستا و محله در ترکمن صحرا ایجاد می کنند: زابل آباد، اتحاد، وحدت آباد و…زابلی ها محلات مختلف ترکمن صحرا را با حمایت مالی حکومت از افراد بی بضاعت خریده  روز بروز بر گستره سکونت خود می افزایند که این موضوع ترکمن ها را شدیدا نگران می کند، مخصوصا این که در این دوره ورود مواد مخدر از سوی سیستان به ترکمن صحرا نیز به سهولت انجام می گیرد وبسیاری از مردان ترکمن آلوده مواد مخدر شده مجبور به فروش زمین های خود به مهاجران می شوند. درمدتی کوتاه استان گلستان وترکمن صحرا به سیستان دوم تبدیل می شود که حتی حساسیت غیرترکمن ها را نیز برمی انگیزاند.

 برخی از زابلی ها که درنهادهای امنیتی و قضایی جایگاه محکمی برای خود دارند، با اتکاء به دستگاه های دولتی به عناوین مختلف ترکمن ها را مورد تهدید و آزار قرار می دهند. ترکمن ها که بنا به شرایط سیاسی خفقان آور ترکمن صحرا نمی توانند پاسخ درخوری به آن اذیت و آزارها بدهند سال ها دندان روی جگر می گذارند. اما با ادامه آن روند معلوم بود که روزی کاسه صبر ترکمن ها نیز لبریز خواهد شد. آنچه که در یلمه سالیان اتفاق افتاده تنها نشانه های کوچکی از انفجار آتشفشان بزرگی است که درآینده منطقه را تکان خواهد داد و خیلی ها را در مذاب خود خواهد سوزاند. این ها در واقع فرافکنی عقده های دیرینی است که طی سالیان گذشته در دل مردم منطقه نقش بسته و درهر فرصتی و بهانه ای به طریقی خود را نشان می دهد.

درگیری های فعلی نتیجه سیاست شومی است که از دوره رضا شاه شروع شده ودرجمهوری اسلامی ادامه یافته است و دست آوردی جز اختلافات قومی ودشمنی بین اقوام ندارد. اما شاید برای آنهایی که سیاست «تفرق بینداز و حکومت کن» را دنبال می کنند، دست آوردی بدی نباشد.

جوان زخمی ترکمن

تاج محمد قره باش، جوانی که با شلیک تفنگ ساچمه ای جان خود را از دست داد

تاج محمد قره باش

خاکسپاری مرحوم تاج محمد قره باش

منبع: سایت اخبار روز ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ ، لينک کوتاه https://akhbar-rooz.com/?p=153313

*-ضمیمه

 دولینک از گفتگوهای مرتبط با این رویداد تاسفبار  

 1- گفتگوی میزگردی با دکتر عبدالرحمان دیه جی و یوسف کرُ درباره درگیری مهاجرین زابلی با ترکمنهای بومی درترکمنصحرا

https://youtu.be/q-3XgAldDEk

2-گزارش رادیو لیبرتی از درگیری زابلی های مهاجر با ترکمنهای بومی تورکمن صحرا دراواخر آوریل 2022

https://youtu.be/JcxSa9_SslU