ماغتیمقلی فراغی، دگرگون‌کننده و نوآور
دویچه وله: اشعار مختومقلی فراغی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و روسی ترجمه شده است. این شاعر که زادگاهش درشمال ایران است، بنیانگذار ادبیات مدرن ترکمنی شناخته می‌شود. گفت‌وگو با دکتر یوسف آزمون، مترجم انگلیسی اشعار مختومقلی.
مختومقلی فراغی، شاعر ترکمن، درسال 1733 درحاجی قاوشان واقع درشمال گنبد‌کاووس چشم به جهان گشود. پدرش دولت محمد آزادی (۱۷۶۰-۱۷۰۰) یکی از مشاهیر بزرگ ترکمن به حساب می‌آید وازاو آثاری چون "وعظ آزاد" و "بهشت‌نامه" به یادگار مانده است. مختومقلی که به زبان‌های فارسی وعربی نیز تسلط کاملی داشت، اشعار زیادی را سروده ودرمیان ترکمن‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد. گفته می‌شود، دیوان شعراو نزد ترکمن‌ها بعداز قرآن دومین کتابی است که اهمیت دارد.
هرسال به مدت یک هفته دراواخر خردادماه درایران "هفته‌ی شعر مختومقلی" برگزار می‌شود. امسال ۲۷۷ مین سالگرد این شاعر به مدت یک هفته درشهرهای شمال کشور گرامی داشته شد. همزمان با ایران، درترکمنستان، افغانستان، ترکیه وآلمان نیز مراسم سالگرد مختومقلی برگزارشد.
درسال گذشته مراسم هفته شعرمختومقلی درآستانه‌ی انتخابات ریاست جمهوری ایران برگزارشد وتوجه محافل سیاسی کشور را نیز به خود جلب کرد. آیت‌الله مهدی کروبی درپیامی که به‌مناسبت گرامی‌داشت مختومقلی فراغی فرستاده بود، چنین خاطر نشان کرد: «مختومقلی فراغی شاعر شهیر وعارف فرزانه ترکمن با آثار زیبا وبه یادماندنی خود افتخار بزرگی برای کل ایران است وبایستی زبان این شاعر وعارف نامی نیز به عنوان یکی از زبان‌های اقوام ایرانی مورد توجه قرارگیرد. امیدوارم همانطوری که خود شاعر آرزو کردند نام ایشان را درردیف مفاخر بزرگی چون حافظ، سعدی، فردوسی، جامی، مولانا و... به ثبت رسانده، ورقی دیگر بر اوراق افتخارات ملی خود بیافزاییم.»
درمراسم پایانی هفته‌ی شعرمختومقلی، امسال برخی ازمقام‌های دولتی ایران وهمچنین بیش از ۱۰۰ مهمان خارجی درآق توقای، درآرامگاه او حضور پیدا کردند. برسنگ مزار مختومقلی یک بیت به زبان ترکمنی حک شده که معنای آن چنین است: «به کسانی که پرسیدند چه کسی دراین مکان آرمیده؟ بگوئید: مختوقلی ازایل گرکز وازسرزمین اترک».
دویچه وله: آقای دکتر یوسف آزمون برخی از اشعار مختومقلی برای نخستین بار به همت شما از زبان ترکمنی به انگلیسی ترجمه شده است. چطور شد تصمیم گرفتید اشعار این شاعر را ترجمه کنید؟
یوسف آزمون: من سال‌ها درباره مختومقلی کار می‌کردم وحتی تز دکترای من هم درباره "زبان مختومقلی" است. ولی می‌دانستم که این کارآسانی نیست، چون برای ترجمه شعر بایستی انسان خودش شاعرباشد ومن هم تا آن حد شاعر نیستم. درانگلستان ما "جمعیت دوستداران مختومقلی" را تاسیس کرده بودیم. این یک جمعیت ادبی بود ویکی ازکارهای این جمعیت هم ترجمه‌ی مختومقلی بود.
ما مجله‌ای نیز بنام "مختومقلی ستادی Magtymguly Study یعنی تحقیقاتی درمورد شاعر درانگلستان منتشر کردیم واین ترجمه ومجلاتی که ما منتشر کردیم، دوستداران زیادی را درانگلستان ودیگر کشورهای انگلیسی زبان پیدا کرد.
به نظر شما مختومقلی فراغی در زبان و ادبیات ترکمن از چه جایگاهی برخوردار است؟
مختومقلی را به عنوان بزرگترین شاعر ترکمن می‌شناسند. کاری که وی کرده، آثاری را به زبان ترکمنی آفریده که برای همه‌ی ترکمن‌ها مفهوم بوده است. ولی شعرای پیش از او به زبان چغتای، یعنی به زبان فرهنگی آن زمان آسیای مرکزی می‌نوشتند. مختومقلی یک دگرگونی عظیمی درادبیات ترکمنی به وجود آورد. وی نخستین بار از زبان محلی استفاده کرد وحتی دربه کارگیری لغات فارسی وعربی نیز بیشتراز لهجه‌های محلی که مردم تلفظ می‌کردند وقابل فهم بود، استفاده کرده است.
ازاین نظر وهمچنین تنوع موضوع‌هایی که وی دراشعارش به کار برده، نسبت به شعرای کلاسیک دیگر فرق می‌کند ودرشعر ترکمنی نوآوری کرده است. موضوع اشعار وی فراوان است وازاین نظر هرکسی آن چیزی را که درباره‌ی خودش هست، می‌یابد واین محبوبیت مختوقلی را در میان مردم زیاد کرده است.
آقای آزمون، مختومقلی شاعری است که درمیان ایرانیان نیز به دلیل هفته‌ی شعرش که در اواخر اردیبهشت برگزار می‌شود مشهورشده است. به نظر شما مختومقلی و آثاری که ازاو باقی مانده، تا چه حد تحت تاثیر زبان و ادبیات فارسی قرار گرفته است؟
مختومقلی به زبان و ادبیات فارسی تسلط داشته. مثلا مولوی را خوب خوانده است. البته هر شاعری تحت تاثیر یک یا چند شاعر قرار می‌گیرد، یعنی به نظر من این یک قاعده‌ی کلی است. چون یک شاعری به شاعر دیگر علاقمند است، این را دراشعارش هم منعکس می‌کند. مختومقلی اشعار آنها را کاملا ترجمه نکرده، ولی تاثیرش را ما می‌بینیم.
درترجمه‌ی اشعار مختومقلی از ترکمنی به زبان انگلیسی، بزرگترین مشکل شما چه بود؟
بزرگترین مشکل من قافیه بود، البته ترجمه‌ی شعرهمانظور که گفتم آسان نیست، چون هم باید درست ترجمه شود و هم به اصل‌اش نزدیک باشد. قاعدتا درترجمه بسیاری از اشعار ازاصل خود دور می‌شود. مثلا رباعیات عمرخیام به انگلیسی که توسط ادوارد فیتزجرالد ترجمه شده، اصلا خودش نوشته، ولی توانسته درآن روح اشعار خیام را منعکس کند. ما نیز همین کار را در رابطه با ترجمه‌ی اشعار مختومقلی کردیم.
برخی ازاین اشعار که قافیه‌اش بسیارمشکل بود، چون بیت‌ها ومصرع‌ها طولانی بودند وقافیه‌سازی مشکل بود، من از براین اولویس، نویسنده، شاعر ونمایشنامه‌نویس انگلیسی برای قافیه‌سازی کمک گرفتم.%
مصاحبه گر: طاهر شیرمحمدی ، تحریریه : بابک بهمنش
---------------------------------------------------------------------
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر