اظهارنظر کوتاهی درباره چگونگی سروده شدن شعر پیغام

  درپاسخ بسوال: چطور شد احمد شاملو به مختوم قلی شعر پیغام را سرود؟   

درتوجه به شعر «پیغام» شاملو به مختومقلی با هدف اظهار نظر درباره آن، زمان نشر شعر بیش از جوانبی چون تشابهات و تفاوتهای مطرح دربین آن دو شاعر جلب توجه ام نمود.  

 زنده یاد احمد شاملو( ۱۳۰۴-۱۳۷۹) شاعر سدهی بیستم است وشعر «پیغام» را به ماغتیم قولی فراغی (۱۷۳۳-۱۷۹۷) شاعر سدهی هیجدهم تورکمن گفته است. ولی او طبعا شعر را برای نسل کنونی وآیندگان نوشته، وآنها نیز قضاوت خواهند کرد. بعلاوه نمی توان از نظر دورداشت که او در زمان حکومت استبدادی پهلوی، شعر« از زخم قلب آبایی» را خطاب به مادران آینده تورکمن سروده بود. آن شعر بسیار زیبا و پر معنی را پس از شنیدن خبر ترور یکی از فعالان سیاسی ترکمن بنام آبایی بدست مأمور شهربانی گومیش تپه خطاب به دختران ترکمن صحرا می سراید.  

  شاعر شعر«پیغام» را نزدیک به یک و نیم سال پس از ترور چهار رهبر جنبش شورایی ترکمنصحرا و ترور سه معتمد ترکمن های غرب ترکمنصحرا ویکسال پس از بسته شدن دانشگاه ها به بهانه ی «انقلاب فرهنگی» دراوایل ۱۳۶۰ خورشیدی می سراید. به نظر میرسد زنده یاد احمد شاملو شعر «پیغام بمختوم قلی» را در خطاب به همه ترکمن های فعال دوره انقلاب بهمن، وبیش از همه برای روشنفکران انقلابی ترکمنصحرا درآن مقطع نوشته است. بنابراین پیش از هر چیز باید دید که نسل فعال ترکمن درمقطع  انقلاب درفضای پس از آزادی از دیکتاتوری پهلوی برای معرفی فرهنگ و شخصیت فرهنگی سده هجدهم تاریخ خود ماغتیمقولی چه تلاشی هایی نمودند :    

یکماه پس از پیروزی مردمان کشورمان درسرنگونی رژیم دیکتاتوری پهلوی دربهمن ماه ، درآواخر اسفند ۱۳۵۷ کتابچه ی «زندگی و خلاقیت مختومقلی» نوشته ی مأتی کؤسه Mäti Köse  نویسنده ترکمن از طرف کانون فرهنگی خلق ترکمن انتشار یافت. دربهار ۱۳۵۸ بعداز شکست توطئه ی جنگ افروزان درترکمنصحرا دیوان مختوم قلی فراغی چاپ و منتشر شد. در اواخر اردیبهشت ۵۸ نوار کاست هنرنمایی باغشی های ترکمن درفستیوال خوانندگان خلق های ایران که بمناسبت روزکارگر در تهران برگزارشده بود، بطور گسترده پخش گردید. اکثراشعار آوازهای اجرا شده از مختوم قلی فراغی بود و ترجمه آن  با دیکلمه زیبای هنرمند تئاتر زنده یاد آی محمدی اجرا می شد. ودراکثر کتاب فروشی ها و نمایشگاه های کتاب ونوار و از این قبیل مکانها با صدای بلند پخش شده و توجه عابرین را جلب می نمود. دراوایل سال ۱۳۶۰ کتاب «دعوت» درباره مختومقلی را که زنده یاد دکتر آهنگری ترجمه کرد  از طرف انتشارات «ایل گویجی» چاپ گردید.   

  ازطرف دیگر باید درنظر گرفت زنده یاد احمد شاملو خوب میدانست که «قبیله شاملو» جزو یکی ازهفت، هشت قبیله ای است که دربه حاکمیت رسیدن تشکیلات طریقت «مراد ومرشدی» صفوی ازطریق سرنگون کردن حکومت ترکمنهای «آق قوینلو» از قبیله ی بایندر نقش اصلی را ایفا کردند.

  ونیز شاعر آگاه است که سیستم «مراد و مرشدی» صفوی که اجدادش برای برقراری حاکمیت وتحکیم آن جانفشانی ها کرده مرتکب جنایت های وحشتناکی گردیده بودند، همان سیستم «امام و امتی» سده بیستم است، که موجب بدبختی و رذالت مردمان ایران و منطقه درگذشته و حال شدند.  

 

   امروزه ولی دوران کاملن متفاوتی شکل گرفته و نرم ها واستانداردهای روزگار کنونی قشر روشنفکر ترکمنصحرا را در فضای جدیدی قرارداده است. درهرحال آنها نیز همانند روشنفکران سایر اجتماعات بشری و مردمان ایران خود را میراث دار ارزشی های تاریخی وفرهنگی خود نیز می شناسند. سوال این است که ازاین  شناخت از جمله در رابطه با پیغام زنده یاد احمد شاملو چه وظایفی را متوجه خود میدانند؟  

 یوسف کرُ

 برلین ، ۳۰ آزر۱۳۹۹-۲۰دسامبر ۲۰۲۰