دو واژۀ ترکمنهای ایران وترکمن صحرا چگونه پدید آمدند

دو واژه ی ترکمن ها وترکمن صحرای ایران کی وچگونه پدید آمدند؟

   پیشگفتار: اکثریت  مردم ترکمن ایران درمنطقه ای که از ساحل جنوب شرقی دریای خزر بطرف شرق تداوم می یابد و در تقسیمات کشوری جزو دواستان گلستان وخراسان شمالی میگردد زندگی می کنند. مردمان سراسر ایران به زیستگاه ترکمن ها "ترکمنصحرا" می گویند. ولی هر دو حکومت پهلوی( سرنگون شده با انقلاب بهمن1357 /1979) وحکومت "جمهوری اسلامی ایران" کنونی از بکار بردن واژه ترکمنصحرا عامدانه خودداری می کنند. ترکمن درایران هم اقلیت اتنیکی وهم مذهبی است ودرمورد تعداد جمعیت آنها همانند سایر اتنیک های ایران آمار دولتی داده نمی شود ولی چون در سرشماری داوطلبانه و غیر دولتی از جانب جمعی از افراد سپاه ترویج درپاییز 1357 بیک میلیون رسیده بود، امروزه بیشتر ترکمنها جمعیت شان را سه میلیون نفر تخمین میزنند.

   حال بدنبال پیشگفتار بالا بیان اشاره وار چگونگی پدید آمدن اصطلاح "ترکمنصحرا" ویا "ترکمنستان ایران"،

حکومت رومانف ها درروسیه تزاری وقاجارها درایران درجریان ایجاد مرز بین روسیه و ایران درغرب دریای خزربراساس "عهد نامه ی گلستان" بسال 1813، برسرایجاد مرزجغرافیائی ایران و روسیه درشرق دریای خزر نیز به تفاهم میرسند. آنها توافق میکنند نه تنها تقاضای ترکمنها دربرسمیت شناختن مرزموجود درشرق دریای خزر را نپذیرند بلکه برعکس ازطریق تصرف وتقسیم سرزمین ملت ترکمن مرزجدیدی دربین خود ایجاد نمایند. درحالیکه درشرق دریای خزر براثر جنگ طولانی مدت شیعه وسنی که از1510میلادی با لشگر کشی شاه اسماعیل صفوی وکشتار بیرحمانه ی اهالی شهر مرو( بخاطرعدم پذیرش تغییرمذهب)آغازگردیده، موجب پدید آمدن مرز بین ترکمن وایران شده، وترکمنها ضمن مقاومت دربرابر تجاوزات با هیاتی به سرپرستی قیات خان خواهان به رسمیت شناخه شدن آن مرز ازجانب روسیه تزاری شده بودند.  

دراجرای نقشه ی شوم تصرف وتقسیم سرزمین ملت ترکمن ابتدا تهران فعال شده، جهت علیل وناتوان ساختن ملت ترکمن علاوه بر اقدام به قتل، غارت وسوزاندن منازل واموال باحمله های غافلگیرانه وپراکنده، ونیز اجرای تدابیر مرموزانه وپنهانی متعدد( باهمکاری بیگانگان )، بطوراعلام شده یکبار به "قارری قلعه"( 1858) وباردیگر به "مرو" (1860) لشگرکشی نموده  شکست میخورد. درنتیجه نوبت را به ارتش استعماری روسیه تزاری واگذار کرده این بار تهران یاری دهنده میشود وبمناسبت پیروزی نهائی ارتش تزار دریانوار 1881 بدنبال دوبار ارتکاب گنوسید( قتل وعام) درمحدوده ی استانهای "داش آُغوز" و "آخال" فعلی، تهران تبریک نامه فرستاده رودخانه ی اترک را بعنوان مرز پیشنهاد میدهد. به این ترتیب سنت پترز بورگ و تهران دردسامبر1881 پس از68 سال(1813- 1881 ) موفق به امضای قرارداد "آخال" درمورد ایجاد مرز روسیه وایران درشرق دریای خزرمیشوند. وچون ایران توان اعمال حاکمیت بر سهم خود را نداشته روسیه سهم ایران را نیز اشغال ودر کنترل نگه می دارد تا ترکمن امکان سربلند کردن در راه کسب حقوق از دست رفته اش نیابد. ارتش روسیه درراستای این سیاست استعماری در 1916 دراقدام به سرکوب قیام ترکمنها مرتکب گنوسید( نسل کشی) سوم درشرق ترکمن صحرا میشود.

     حکومت جدید برخاسته ازانقلاب اکتوبر 1917 روسیه، مرزهای ایجادشده براساس سیاست استعماری روسیه ی تزاری را در1918به رسمیت شناخت وبه واحدهای ارتش روسیه درخارج ازآن مرز فرمان بازگشت به داخل مرز را داد. ملت ترکمن از خلاء بوجود آمده استفاده کرده به رهبری جمعی از قضات وروشنفکران غرب ترکمنصحرا اقدام به حرکتهای فرهنگی و سیاسی نمودند. ازآن جمله مدارس سکولار( غیرمذهبی)ی بنام "مدارس جدید" که درآنها علوم تجربی نیزبه زبان ترکمنی تدریس می شد راه انداخت و درپاسخ به تاریخ چهارم مارس1919/12اسفند 1297 (1297.12.12 ) کنگره ی مشترک قضات، ریش سفیدان منطقه در گنبدقابوس برگزارشد که طی آن عثمان آخون به رهبری دستگاه قضائی واداری منطقه ی خودمختار برگزیده میشود. ولی دولت محلی ترکمنستان ایران با توطئه هائی رنگارنگ حکومت کودتایی که درمارس 1921 قدرت را درتهران قبضه نموده بود مواجه شده طی کنگره ای بتاریخ 20 مه1924 (30/1303) اعلام جمهوریت کرد. ولی حکومت جدید دست نشانده ی بیگانگان درتهران ( رژیم پهلوی) به جای پذیرش وجود دولت محلی ترکمنها براساس قانون اساسی انقلاب مشروطیت در 1285/1906م سه لشگر اعزام نموده مقاومت را درهم شکست. درنتیجه ترکمنصحرا برای اولین بار در تاریخ به تصرف تهران درآمد وبستن مدارس ترکمنی واجرای دیگر تدابیرشوونیستی آغازگردید. ازطرف دیگر با پدیدآمدن اتحاد جماهیر شوروی مرزبین ایران وروسیه همانند دیوار برلین ومرزآلمان غربی وشرقی تبدیل به مرزبین دو اردوگاه متخاصم سوسیالیستی و کاپیتالیستی گردید. که طولانی شدن این وضعیت درقرن بیستم بدبختی های فراوانی را نصیب ملت ترکمن ایران وجمهوری ترکمنستان نمود.

رژیم پهلوی سهم ایران ازتقسیم سرزمین ترکمن طبق قرارداد"آخال"(1881) را بعنوان ملک شخصی رضاشاه به تصویب مجلس دست نشانده رساند ودرنتیجه اداره ی ترکمنصحرا به "اداره ی املاک پهلوی" واگذارشد. این اداره ابتدا با ترکمنها در سرزمین خود همانند استعمارگران برخورد کرده به بیگاری واداشت ولی با گسترش مقاومت به دادن سند فروش زمین به آنها را شروع کرد. اینکار پس از اشغال ایران ازجانب متفقین( شوروی، آمریکا وانگلستان)و تبعید شدن رضا شاه گسترش یافت تا اینکه پس ازکودتای 28 مرداد 1332( 1953)محمد رضا شاه اجرای نقشه های شوم جدیدی برعلیه ترکمنها را آغاز نمود. که طبق آن اسدالله علم وزیر دربار محمد رضا شاه مأمور کوچاندن فارسها، بویژه زابلی های شیعه مذهب به ترکمنصحرا شد و سرلشگر مزین بعنوان نماینده ویژه ی شاه مأمور بخشیدن ملوکانه و نیزفروش زمین به امرای ارتش، افراد ذی نفوذ دستگاه های دولتی، قضائی وکلان سرمایه داران گردید. بدنبال این تصمیم رژیم پهلوی با استقرار واحدی از گارد ویژه ی سلطنتی با اختصاص هشت هزار هکتار ازاراضی مزروعی( درمحدوده ی آق قلعه 1340) کنترل را شدت داد.

 درترکمنصحرا تا آمدن افراد سپاه صلح  آمریکا ( اواسط دهه ی 1960 / 1340) کتابخانه ای وجود نداشت وتلاش ها هم نتیجه ای نمیداد. این کمبود ونمونه هائی ازاین دست تنها با کمک آمریکائی ها برطرف گردید. به عنوان مثال برای تمام ترکمنصحرا تنها دو دبیرستان وجود داشت. یکی درشهر بندرترکمن که آنرا آلمانیها بعنوان هنرستان راه آهن ساخته بودند که به بهانه ی دستگیری مدیرش(عضوگروه 53 نفر) تبدیل به دبیرستان گردیده  ولی خوابگاهش بسته میشود، ودیگری درشهرجدید التأسیس گنبدقابوس ( درنزدیکی گرگان ویا جرجان قدیم) که به قصد فراهم نمودن امکان تحصیلی به فرزندان غیرترکمنهائی که کوچانده شده بودند ایجاد گردیده بود. علاوه براین، مسأله ی تبعید، زندانی، مسموم کردن واز بین بردن به اشکال دیگر تحصیل کرده های خارج ازایران ترکمن پس ازبازگشت نیز با کمک آمریکائی ها برطرف گردید. بطورکلی تنها پس ازگسترش توافقات بین دواُردوگاه سوسیالیزم و کاپیتالیزم برسر کنترل نواحی هایل مرزی و حضور آمریکائی ها در منطقه، مأموران رژیم شوونیستی پهلوی وادار به حفظ ظاهر شدند.

 ترکمنها به انقلاب 1357( 1979)مردمان ایران با طرح حقوق فرهنگی وسیاسی ازدست رفته شان چون " اُقـو گه رئگ خط گه رئگ، توًرکمنچه مکتب گه رئگ، الدئن گیدئن یئرلری قایتاریپ آلماق گه رئگ" پیوستند. درفاصله ی سرنگونی رژیم شوونیستی ازنوع پادشاهی تا شکلگیری وتحکیم رژیم شوونیستی نوع مذهبی نیروهای مترقی ترکمن باهمکاری نیروهای مترقی سراسری توانستند یکسال شرایط "خودمختاری غیررسمی" یعنی شرایط حاکمیت دوگانه ی معروف به " دوره ی کانون و ستاد" را درترکمنصحرا بوجود آورند که این دوره با تحمیل جنگ نابرابر واعمال جنایت بی شمار درفوریه ی 1980یافت.

با گسترش ونیز سرعت گرفتن تصاعدی تحولات پس از پایان "دوره ی جنگ سرد" وفروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، در ایران و جهان، جناح رفرمیست حاکمیت اسلامی قوی شد. در زمان کسب بخش اجرائی حکومت توسط آنها بخش شرقی استان مازندران با نام استان گلستان جدا گردید ولی حکومت نه تنها حاضر به اجرای مواد قانون اساسی مربوط به تدریس زبانهای غیرفارسی درمدارس نشد برعکس در رابطه با حقوق زبانی وفرهنگی اقلیت های اتنیکی همانند شوونیست های پادشاهی عمل نمود. و در رابطه با مواردی چون شرکت دادن ترکمنها درمسئولیتهای اداری و تعیین حوزه های انتخاباتی وغیره درنگاه وعمل حکومت  با زمان قبل ازانقلاب 1979 فرق چندانی قابل مشاهده نیست بطوریکه حوزه های انتخاباتی همانند زمان رژیم پهلوی باقی ماندند وبرخلاف تناسب ترکیب اتنیکی جمعیت استان درصد بسیار بالائی ازپستهای اداری استان به غیر ترکمنهائی که ضد غیرخودی بویژه ازجنبه های اتنیکی ومذهب باشند سپرده میشود. ولی بحکم روزگار مبارزه ی حق طلبانه ی ترکمنها همانند دیگرهموطنان خود در راه پایان دادن به تبعیض ورسیدن به برابر حقوقی همچنان ادامه خواهد یافت. برای اینکه دیگر مبارزه با تبعیضات به مطالبه زمان تبدیل شده ومبارزه ی حق طلبانه ی ترکمنها ودیگر ملیتهای تحت ستم دوگانه درایران ازعناصر تفکیک ناپذیر مبارزه درراه دموکراسی وحقوق بشر درایران، منطقه وجهان گردیده است.

 یوسف کُر ، برلین  2006-08-05 /  14 مرداد 1385 

--------------------------

* منابع مورد استفاده : الف- منابع ترجمه شده از انگلیسی بفارسی

 1- ایران عصرصفوی، اثرRoger Savory ترجمه ی کامبیزعزیزی، انتشارات سحر، چاپ ششم 1378.

 2-مک گاهان ج.آ. ، کتاب کمپین اوُکسوز وسقوط خیوه، لندن 1874 – این کتاب درایران وجمهوری ترکمنستان چاپ و نشر نشده

2. Mac Gahan, J.A. Campaign of the Oxus and the Fal of Khiva. London:Sampson Low,1874

 3- ترکمنها درعصرامپریالیسم، اثرM. saray ترجمه ی قدیر بردی رجائی، چاپ اول 1378.

 4-ترکمنهای یموت، نوشته ی ویلیام آیرونز، ترجمه دکتر محمد امین کنعانی، چاپ اول 1386 ، نشر افکار  

ب- منابع ترکمنی وفارسی :  

 3- ترکمن لرینگ تاریخی، تألیف حاج عبدالغور آخوند آهنگری، انتشارات ایل آرمان، چاپ اول 1382 .

4- دونیأدأکی ترکمنلـر، تألیف دکتر محمد قلیچ ، چاپ مؤسسه ی ف. اؤزسان،  بورسا 1997 .

5- مسأله ی ارضی درصحرای ترکمن،  دکتر منصور گرگانی،  چاپ اول 1358  .

6- تاریخ ترکمنستان( جلد1 و2)، آرازمحمد سارلی، مرکزچاپ وانتشارات وزارت امورخارجه ایران 1373 .

7- کتاب دوجلدی مخابرات استرآباد، --- >  ص637 و 639،8 ماه مرج سال 1919 

 8-تاریخ ترکمنستان شوروی.ازانتشارات آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان، آشغابات1959 علم نشریاتی

9-TSSR-ing Tarihi, Aşkabat, Ilım 1959.  

خواستار یک سیستم غیرمتمرکز در سوریه هستیم

مظلوم عبدی: توافق اولیه با دمشق حاصل شد

مظلوم عبدی، رهبر کردهای سوریه، درگفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه (AFP)، اعلام کرد که در مورد ادغام «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) به رهبری «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) در ارتش سوریه با دمشق «توافق اولیه» حاصل شده است.

عبدی، رهبر «نیروهای دموکراتیک سوریه»، هفته گذشته در دمشق با احمد شرع، رئیس جمهور انتقالی سوریه، دیدار کرد. سفیر ایالات متحده در آنکارا و نماینده ویژه ایالات متحده در امور سوریه، تام باراک، و فرمانده ایالات متحده، برد کوپر، نیز در این جلسه حضور داشتند.

نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که منطقه وسیعی از شمال شرقی سوریه را کنترل می‌کنند، مارس گذشته توافقی را با دولت جدید سوریه برای ادغام نهادهای مدنی و نظامی در منطقه در دولت مرکزی امضا کردند. با این حال، مفاد این توافق‌نامه اجرا نشده است.

عبدی در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه در یک پایگاه نظامی در شهر حسکه در شمال شرقی سوریه که تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه است، گفت: «آنچه در مورد مذاکرات اخیر ما در دمشق جدید است، عزم مشترک و اراده قوی برای تسریع در اجرای مفاد است.»

عبدی افزود: «مهمترین نکته این است که توافق اولیه‌ای در مورد مکانیسم ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه و نیروهای امنیت داخلی (کرد) در چارچوب وزارتخانه‌های دفاع و کشور حاصل شده است.»

عبدی، رهبر نیروهای دموکراتیک سوریه، گزارش داد که هیئت‌های نظامی و امنیتی کرد در حال حاضر برای بحث در مورد مکانیسم ادغام در دمشق هستند.

کردهای سوریه تخمین می‌زنند که تعداد کل نیروهای دموکراتیک سوریه و نیروهای امنیت داخلی حدود ۱۰۰ هزار نفر است.

پس از سرنگونی بشار اسد در سوریه در دسامبر گذشته، دولت احمد شرع اعلام کرد که همه گروه‌های مسلح منحل شده و این ساختارها به بخشی از ارتش رسمی تبدیل خواهند شد.

چه مسائلی مورد توافق قرار گرفت؟

عبدی اظهار داشت که نیروهای دموکراتیک سوریه “با ادغام در وزارت دفاع سوریه، بازسازی خواهند شد.”

با این حال، مسائلی نیز وجود دارد که طرفین در مورد آنها اختلاف نظر دارند. عبدی گفت: “ما خواستار یک سیستم غیرمتمرکز در سوریه هستیم. ما در این مورد به توافق نرسیده‌ایم.” و افزود که آنها “به مذاکرات برای یافتن فرمول مشترکی که همه بتوانند آن را بپذیرند، ادامه می‌دهند.”

عبدی تأکید کرد که آنها در مورد “تمامیت ارضی سوریه، وحدت نمادهای ملی، استقلال فرآیندهای تصمیم‌گیری سیاسی در کشور و مبارزه با تروریسم” به توافق رسیده‌اند. وی افزود: “همه ما موافقیم که سوریه نباید به دوره جنگ بازگردد و ثبات و امنیت باید تضمین شود. من معتقدم که این عوامل برای دستیابی به یک توافق پایدار کافی خواهد بود.”

عبدی، رهبر نیروهای دموکراتیک سوریه، اظهار داشت که در آخرین دیدارش با الشرع، درخواست کرده است که «برخی از بندها اصلاح شوند یا بندهای جدیدی به اعلامیه قانون اساسی که در ماه مارس اعلام شد، اضافه شود».

او گفت که در این مورد «پاسخ مثبتی» دریافت کرده و امیدوار است «این اتفاق به زودی رخ دهد». عبدی اظهار داشت که درخواست‌های او به ویژه مربوط به بندهایی است که «حقوق مردم کرد را در قانون اساسی تضمین می‌کند.»

تأکید بر نقش ترکیه

عبدی، رهبر نیروهای دموکراتیک سوریه، همچنین از ایالات متحده و فرانسه برای تسهیل مذاکرات با دمشق تشکر کرد.

وقتی از عبدی در مورد دیدگاهش در مورد موضع آنکارا، یکی از بزرگترین حامیان دولت جدید سوریه به رهبری الشرع، در این فرآیند سوال شد، او گفت که «شانس موفقیت مذاکرات، البته، به نقشی که ترکیه ایفا می‌کند بستگی دارد» و امیدوار است که ترکیه «نقش حمایتی و مشارکتی در این روند مذاکرات جاری ایفا کند.»

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، چهارشنبه گذشته با اشاره به توافق دهم مارس گفت: «نیروهای دموکراتیک سوریه باید به وعده خود عمل کنند. آنها باید ادغام خود را با سوریه تکمیل کنند.»

عبدی اظهار داشت که آنها هنوز در مورد موضوع منابع نفتی در منطقه تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه با دمشق صحبت نکرده‌اند، اما مطمئناً این موضوع در دستور کار مذاکرات آینده قرار خواهد گرفت.

عبدی گفت: «نفت و سایر منابع زیرزمینی در شمال شرقی سوریه متعلق به همه سوری‌ها است و درآمد آنها باید به طور عادلانه در تمام استان‌های سوریه توزیع شود.»

 https://www.iran-emrooz.net/index.php/news1/print/123634/

فدرالیسم راه حفظ وحدت در تنوع

تمرکز و عدم تمرکز قدرت؛ دو الگوی حکمرانی در تاریخ و سیاست
مقدمه
توزیع قدرت سیاسی یکی از بنیادی‌ترین مسائل درفلسفهٔ سیاست و علم دولت است. در طول تاریخ، جوامع انسانی برای ادارهٔ خود دو الگوی عمده را تجربه کرده‌اند: حاکمیت متمرکز و حاکمیت غیرمتمرکز.
هر یک از این دو الگو پیامدهای عمیقی در زمینهٔ توسعه، آزادی، ثبات سیاسی و میزان مشارکت مردم در تصمیم‌گیری برجای گذاشته‌اند.
در این مقاله، این دو مدل از منظر تاریخی و نظری بررسی می‌شوند تا روشن گردد که کدام‌یک با مبانی دموکراسی و عدالت اجتماعی سازگارتر است و ایران در مسیر آیندهٔ خود به کدام جهت باید بیندیشد.

تعریف مفاهیم
حاکمیت متمرکز ساختاری است که در آن تصمیم‌گیری‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اداری عمدتاً در دست نهاد مرکزی یا رأس قدرت قرار دارد. در چنین نظامی، سلسله‌مراتب عمودی و فرمان‌محور بر روابط اداری و سیاسی حاکم است و کنترل از بالا جایگزین مشارکت اجتماعی می‌شود.
درمقابل، حاکمیت غیرمتمرکز نظامی است که درآن اختیارات میان سطوح مختلف حکومت توزیع می‌شود؛ از دولت مرکزی گرفته تا نهادهای محلی، ایالات یا مناطق. این الگو بر اصل تفویض اختیار، مشارکت مردمی و استقلال نسبی در تصمیم‌گیری‌های محلی استوار است.
زمینهٔ تاریخی تمرکز قدرت
در دوره‌های تاریخی، تمرکز قدرت غالباً پاسخی به نیازهای نظامی و امنیتی بوده است. ضعف ارتباطات، تهدیدهای خارجی و ضرورت کنترل منابع باعث شد که حکومت‌های باستانی همچون چین، روم و ایران ساسانی قدرت را در رأس هرم سیاسی متمرکز کنند.
اما تمرکز قدرت دربلندمدت پیامدهایی ویرانگر داشت. فاصله میان حاکمان و مردم افزایش یافت، نظارت عمومی تضعیف شد، و تصمیم‌گیری‌ها به ارادهٔ گروه یا فردی محدود وابسته گردید. درچنین شرایطی، استبداد، فساد ساختاری و تبعیض منطقه‌ای رشد یافت و مسیر توسعهٔ متوازن مسدود شد.
پیدایش الگوی غیرمتمرکز
با آغاز دوران مدرن وشکل‌گیری دولت، ملت‌ها، فلسفهٔ سیاسی جدید به‌ویژه پس از انقلاب‌های آمریکا و فرانسه، خواستار محدودسازی قدرت و مشارکت عمومی در حاکمیت شد.
در همین راستا، الگوهای فدرالیسم در ایالات متحده و کنفدرالیسم در سوئیس به‌وجود آمدند تا توازنی میان وحدت ملی و استقلال محلی برقرار شود.
دراین نظام‌ها، قدرت از رأس به پایین توزیع شد، نهادهای محلی اختیار یافتند، و مردم در تصمیم‌گیری‌های اجرایی نقش مستقیم پیدا کردند. اصل «نظارت از پایین» جایگزین «فرمان ازبالا» شد واین تغییر، موجب شکوفایی آزادی‌های مدنی، عدالت اجتماعی وهمبستگی ملی گردید.
مقایسهٔ دو الگو و پیامدهای آن
در نظام متمرکز، تصمیم‌گیری‌ها عمودی و فرمان‌محور است و اراده از بالا به پایین اعمال می‌شود. در چنین ساختاری، نظارت عمومی محدود و کنترل‌شده است، زیرا نهادهای مستقل محلی یا رسانه‌های آزاد مجال نظارت مؤثر بر قدرت ندارند. درمقابل، در نظام غیرمتمرکز، تصمیم‌گیری به‌صورت افقی و مشارکتی صورت می‌گیرد و مردم از طریق شوراها و نهادهای محلی در ادارهٔ امور نقش فعال دارند.
از نظر کارآمدی، حکومت متمرکز ممکن است در کوتاه‌مدت قادر به واکنش سریع در بحران‌ها باشد، اما در بلندمدت به‌دلیل انحصار تصمیم‌گیری و نبود بازخورد اجتماعی، ناکارآمد و انعطاف‌ناپذیر می‌شود. در حالی‌که نظام غیرمتمرکز، اگرچه فرآیند تصمیم‌گیری در آن گاه کندتر است، اما به‌واسطهٔ انعطاف‌پذیری و توان تطبیق با شرایط متغیر، در بلندمدت کارآمدتر و مقاوم‌تر است.
از نظر سیاسی نیز، خطر استبداد در ساختارهای متمرکز بسیار بالاست، زیرا تمرکز قدرت همواره زمینه‌ساز انحصار، فساد و سرکوب است. اما در نظام غیرمتمرکز، تقسیم قدرت میان سطوح مختلف حکومت، امکان بازتولید استبداد را به حداقل می‌رساند و قدرت واقعی در جامعه توزیع می‌شود.
درنهایت، در زمینهٔ توسعهٔ منطقه‌ای، تمرکز قدرت معمولاً به نابرابری منجر می‌شود؛ ثروت، امکانات و تصمیم‌ها در پایتخت و مناطق مرکزی انباشته می‌شود و مناطق پیرامونی درحاشیه باقی می‌مانند. درحالی‌که نظام غیرمتمرکز با واگذاری اختیارات اقتصادی و اداری به مناطق، توسعه را بر پایهٔ ظرفیت‌های محلی ممکن می‌سازد و تعادل ملی را تقویت می‌کند.
مطالعات تطبیقی درعلوم سیاسی نشان می‌دهد که دموکراسی‌های پایدار درجهان امروز، تقریباً همگی نوعی از تمرکززدایی قدرت را درساختار خود به‌کار گرفته‌اند. کشورهایی که همچنان درساختار متمرکز مانده‌اند، معمولاً گرفتار فساد، نارضایتی اجتماعی و بحران مشروعیت‌اند.
تجربهٔ تاریخی ایران
ایران، از دوران باستان تا امروز، عمدتاً با ساختار سیاسی متمرکز اداره شده است. در هر دو دورهٔ شاهنشاهی و جمهوری اسلامی، تصمیم‌گیری‌ها درلایه‌ای محدود از حاکمیت متمرکز بوده و نهادهای محلی نقشی حاشیه‌ای ایفا کرده‌اند.
این تمرکز تاریخی اگرچه گاه موجب انسجام کوتاه‌مدت شد، اما در درازمدت به تبعیض، تمرکز ثروت در پایتخت و ضعف مشارکت عمومی انجامید. بخش‌های مختلف کشور، به‌ویژه مناطق قومی و مرزی، همواره احساس بی‌عدالتی و طردشدگی داشته‌اند. این احساس، ریشه بسیاری از بحران‌های سیاسی و اجتماعی معاصر ایران است.
ضرورت بازاندیشی درالگوی حکمرانی
درجهان امروز، که جوامع پیچیده‌تر وچندلایه‌تر ازهر زمان دیگرند، ادارهٔ متمرکز دیگر کارآمد نیست. رشد آگاهی عمومی، گسترش ارتباطات، وخواست عدالت اجتماعی، ساختارهایی را می‌طلبد که درآن قدرت توزیع‌شده و مردم در سرنوشت خود مشارکت واقعی داشته باشند.
برای ایران، گذار از ساختار متمرکز به مدلی از حکمرانی غیرمتمرکز یا فدرال دموکراتیک، ضرورتی تاریخی است. چنین مدلی نه تنها به معنای تجزیه نیست، بلکه با تقسیم عادلانهٔ قدرت، زمینه‌ساز وحدت پایدار، اعتماد ملی و توسعهٔ متوازن خواهد بود.

فدرالیسم؛ راه حفظ وحدت در تنوع
تجربه تاریخی تمرکزگرایی؛ از استبداد تا فروپاشی
الگوی متمرکز درظاهر وحدت‌آفرین است، اما در باطن، تمرکز قدرت دریک نقطه را با خود دارد. تجربه تاریخی ایران، و بسیاری ازکشورهای خاورمیانه، نشان داده که تمرکز قدرت درپایتخت ودر دست یک گروه، طبقه یا شخص، به‌جای ایجاد انسجام، به حذف، بی‌اعتمادی و مقاومت حاشیه‌ها انجامیده است.
درچنین نظام‌هایی، «وحدت» به‌جای آنکه بر پایه رضایت و مشارکت شکل گیرد، بر زور، سرکوب و ترس استوار می‌شود. نمونه‌های تاریخی از جمله عثمانی دراواخر دوران خود، یوگسلاوی سابق، عراق صدام حسین وسوریه اسد، همگی درظاهر متحد بودند، اما این وحدت، ظاهری وتحمیلی بود. سرانجام، با تضعیف مرکز، کشورها دربرابر تنش‌های قومی و منطقه‌ای از درون فروپاشیدند.
فدرالیسم در ذات خود «ضد تجزیه» است
برداشتی که درمیان برخی سیاستمداران ایرانی رواج دارد، که فدرالیسم موجب تجزیه کشور می‌شود، ناشی از درک سطحی ویا تحریف هدفمند مفهوم فدرالیسم است.
فدرالیسم درمعنای علمی خود، ابزار تجزیه نیست؛ برعکس، سازوکار هوشمندانه‌ای برای حفظ وحدت ملی در عین احترام به تفاوت‌های فرهنگی، زبانی و منطقه‌ای است.
در کشورهای متنوع از نظر قومی، زبانی یا مذهبی، فدرالیسم با توزیع عادلانه قدرت ومنابع، انگیزه جدایی را از میان می‌برد. نمونه‌های موفق آن را می‌توان در آلمان، سوئیس، کانادا، هند، وایالات متحده دید؛ کشورهایی که همگی دارای تنوع قومی و زبانی‌اند، اما به‌جای ترس از این تنوع، آن را درقالبی حقوقی و سیاسی سازمان داده‌اند.
تناقض دراستدلال مخالفان
مخالفان فدرالیسم در ایران معمولاً می‌گویند: «کشورهایی چون آلمان و آمریکا پس از اختلافات داخلی، برای اتحاد به فدرالیسم روی آوردند، اما ایران متحد است و نیازی به آن ندارد.»
این استدلال در ذات خود متناقض است. اگر فدرالیسم در کشورهایی با اختلاف و نزاع توانسته وحدت بیافریند، چگونه ممکن است در کشوری با تنوع زبانی و فرهنگی، موجب تجزیه شود؟ اگر فدرالیسم نیروی وحدت‌بخش در شرایط بحران است، پس در شرایط صلح و ثبات، می‌تواند این وحدت را پایدارتر و نهادینه‌تر کند.
ایران؛ کشوری چندفرهنگی با یک هویت ملی
ایران سرزمینی است با تمدن مشترک اما هویت‌های متکثر. تنوع فرهنگی، زبانی و قومی درایران، نه تهدید است و نه انحراف ازوحدت ملی، بلکه سرمایه‌ای تاریخی است که باید درچارچوب یک نظام سیاسی عادلانه ومشارکتی شکوفا شود.
درتاریخ معاصرایران، تمرکزقدرت درتهران وحذف اراده مردم مناطق مختلف، بارها به نارضایتی وشورش انجامیده است. سرکوب موقتی شاید برای مدتی نظم ظاهری ایجاد کند، اما سرکوب جایگزین مشارکت نیست. مشارکت داوطلبانه مردم درمدیریت سرنوشت خود، همان چیزی است که فدرالیسم به‌صورت قانونی وساختاری تضمین می‌کند.
تجربه‌های هشداردهنده
یوگسلاوی نمونه‌ای است روشن از فروپاشی ناشی از ناتوانی در مدیریت تفاوت‌ها. همان‌طور که سوریه و عراق نیز نشان دادند، تمرکز قدرت در پایتخت و حذف هویت‌های منطقه‌ای، زمینه انفجار اجتماعی را می‌سازد. ترکیه، با وجود رشد اقتصادی، هنوز از زخم عمیق سرکوب کُردها رنج می‌برد.
ایران، با تنوع قومی و فرهنگی مشابه، اگر همچنان درساختار قدرت متمرکز باقی بماند، دیر یا زود با بحران مشابهی مواجه خواهد شد. فدرالیسم نه تهدید، بلکه سپر دفاعی در برابر تجزیه است.
جمع‌بندی

تجربهٔ تاریخی بشر نشان می‌دهد که تمرکزقدرت، چه در دست فرد باشد وچه دراختیار گروهی محدود، در نهایت به استبداد، فساد و فاصلهٔ طبقاتی می‌انجامد. درمقابل، تقسیم قدرت میان نهادهای مردمی، شوراهای محلی و دولت مرکزی، هم عدالت اجتماعی را تقویت می‌کند وهم بنیان دموکراسی پایدار را می‌سازد.
آزادی و توسعه در سایهٔ تمرکز رشد نمی‌کنند، بلکه در بستر تقسیم عادلانهٔ قدرت ومشارکت واقعی مردم شکوفا می‌شوند. آیندهٔ ایران، اگر بر پایهٔ اعتماد متقابل، عدالت و احترام به تنوع ملی بنا شود، بی‌تردید از مسیر غیرمتمرکز سازی قدرت و بازگرداندن اختیار به مردم خواهد گذشت.
فدرالیسم، درتعریف علمی خود، نه به معنای تجزیه کشور است ونه تقسیم خاک وطن؛ بلکه تقسیم قدرت برای حفظ وحدت ملی است.
دموکراسی واقعی زمانی تحقق می‌یابد که قدرت از بالا به پایین جریان یابد، نه برعکس. تجربه بشری نشان داده است که نظام‌های متمرکز دیر یا زود به استبداد و فروپاشی می‌انجامند، اما نظام‌های فدرال با تکیه بر آزادی محلی و قانون مشترک، ماندگارتر و انسانی‌ترند.
درجهانی که تنوع، واقعیتی انکارناپذیراست، فدرالیسم نه راه تجزیه، بلکه تنها راه اتحاد پایدار درکثرت است.
اسماعیل مرادی

https://iranglobal.info/fa/node/197963 

معرفی کتاب بازنویسی وبازنشرشده ازکتاب توُرکستان

انتشار کتاب بازنویسی وبازنشر مرتضی حسینی از کتاب «تُرکستان» اثر مختار بکر درتبریز ترجمه سید رضا علیزاده

کتاب «تُرکستان» اثر مختار بکر، با بازنویسی «سیدمرتضی حسینی» نویسنده ومحقق زنجانی درتبریز چاپ و منتشر شد.

این کتاب بسیار مهم و ارزشمند یکی از هزاران اثر علمی و فرهنگی جریان بزرگ «جدیدچی‌لیک» (جدیدیه) در جهان تُرک می‌باشد. نویسندۀ این کتاب، مختار بکر؛ از  اساتید دارالفنون خیوه و تاشکند بود.

 مختار بکر معلم، محقق و نویسندۀ جدیدچی‌ اهل قازان بود که به دعوت اسفندیار خان؛ خان ترقی‌خواه خیوه از قازان به خیوه رفت و یکی از بنیانگذران دانش و فرهنگ جدید در اوزبکستان شد. وی کتاب «تُرکستان» را به زبان تُرکی نوشته و در سال 1918 منتشر کرده است (در تاشکند). سیدرضا علیزاده؛ نویسنده ومعلم جدیدچی تاجیک، این کتاب را به فارسی ترجمه کرده و ناشر مشهور افغانستانی؛ شیرمحمدخان ناشر این ترجمه را درسال 1927 (1305) منتشر کرده است.

 کتاب «تُرکستان» حاوی اطلاعات دست اول و ارزشمندی دربارۀ جغرافیای انسانی و طبیعی، اوضاع سیاسی و فرهنگی، اقتصاد و تاریخ تُرکستان است. ناحیۀ بسیار مهم در تاریخ و جغرافیای تُرک، کانون داغ دولتمداری تُرکان و بستر رشد و اعتلای جریان فکری- فرهنگی بزرگ جدیدچی‌لیک که با غلبۀ روس‌ها در دو دورۀ تزاری و شوروی، یکپارچگی خود را از دست داد و روند رشد و توسعۀ آن متوقف شد. عنوان واقعی آن یعنی «تُرکستان» نیز تبدیل به عنوان جعلی «آسیای میانه» شده، هویت یکپارچۀ تُرکستانی به هویت‌های خُرد از قبیل قیرقیز، قازاق، تاجیک، اوزبک و... تجزیه شد.

 مختار بکر پس از تبیین کلیات جغرافیای طبیعی تُرکستان، ضمن ارائۀ اطلاعات کلی تاریخی دربارۀ هر یک از مناطق و خان‌نشین‌های آن تا غلبۀ روس‌های تزاری، ویژگی‌های جغرافیای انسانی و طبیعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی هر یک از خان‌نشین‌ها و ولایات را در متن جغرافیایی- فرهنگی آنها یعنی جغرافیای تُرکستان مورد بحث قرار داده و اطلاعات دقیق و بی‌نظیری عرضه کرده است. منبع: سایت گوناز تی.وی ، ۱۴۰۳/۰۶/۰۸،  https://gunaz.tv/fa/post/109101

اطلاعیه دو2 ائتلاف سیاسی درباره اعدام7 زندانی سیاسی

اطلاعیه دوائتلاف سیاسی درباره اجرای حکم اعدام

هفت زندانی سیاسی عرب و کُرد در زندان سپیدار اهواز وقزلحصار

در روز شنبه ۱۲مهرماه ۱۴۰۴ - ۴ اکتبر۲۰۲۵، تیغ ظلم و اعدام جمهوری اسلامی ایران بر گردن هفت زندانی سیاسی و مدنی عرب و کُرد فرود آمد. شش زندانی سیاسی عرب با اتهام‌های واهی چون «تجزیه‌طلبی»، «تروریسم» و «جاسوسی برای اسرائیل» در زندان سپیدار اهواز اعدام شدند درحالی که جز مطالبه عدالت اجتماعی برای خود و مردم عرب خوزستان (اقلیم اهواز)، خواسته‌ای نداشتند. حکم ناعادلانه اعدام آنان توسط مقامات قضایی و دستگاه اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اجرا شد. همچنین سامان محمدی خیاره، زندانی سیاسی کُرد پس از تحمل ۱۶سال حبس، در زندان قزلحصاراعدام شد.

    درشش ماه گذشته، سازمان‌های حقوق بشری اهوازی به‌طور مکرر نسبت به خطر قریب‌الوقوع اعدام شش فعال سیاسی عرب هشدار داده و از نهادهای بین‌المللی مدافع حقوق بشر خواسته بودند تا با اعمال فشار بردستگاه‌های امنیتی وقضایی فاسد جمهوری اسلامی ایران، مانع اجرای این احکام شده ومحل نگهداری آنان را اعلام کنند.

  اسامی شش زندانی سیاسی عرب که درسال‌های۱۳۹۷ و۱۳۹۸بازداشت شده وازحق ملاقات با خانواده‌های خود محروم بودند، به شرح زیر است:

سید سالم موسوی، محمدرضا مقدم، علی مجدم، معین خنفری، حبیب دریس و عدنان البوشوکه (غبیشاوی).

بر اساس گزارش منابع موثق سازمان حقوق بشر اهواز، تمامی آنان در طول بازداشت از بیماری‌های کلیوی، قلبی، کمردرد و اختلالات روحی ناشی از شکنجه‌های طاقت‌فرسا رنج می‌بردند و دست‌کم پنج بار براثرشکنجه‌های شدید تعادل روحی خود را از دست داده بودند. این زندانیان درهفته گذشته، بدون اطلاع خانواده‌هایشان، به سلول‌های انفرادی در زندان سپیدار اهواز منتقل شدند.

  سامان محمدی خیاره، متولد سنندج، پس از بازداشت در سال ۱۳۸۸ و در حالی که فقط ۱۹ سال سن داشت به اتهام محاربه در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی به اعدام محکوم شد. این زندانی سیاسی سرانجام در روز شنبه در قزلحصار کرج پس از ۱۶ سال حبس توسط حکومت جنایتکار حاکم به دار آویخته شد.

   همبستگی فراگیر برای آزادی و برابری در ایران و کنگره ملیتهای ایران فدرال ضمن محکوم‌کردن اعدام جنایتکارانه و غیرانسانی زندانیان سیاسی، بار دیگر از تمامی نهادهای بین‌المللی و حقوق بشری، به‌ویژه خانم مای ساتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد درامورایران، می‌خواهد که فشار برحکومت ایران را برای توقف اعدام‌های غیرقانونی و غیرانسانی افزایش دهند و مجدداً موضوع بازدید از زندان‌ها و شهرهای ایران را در دستور کار دبیرکل سازمان ملل قرار دهند.

  همبستگی فراگير براي آزادي و برابري در ايران

كنگره مليتهاي ايران فدرال

۱۳ مهرماه ۱۴۰۴ برابر با ۵ اکتبر۲۰۲۵ 

https://www.iranfederal.net/698-2/