معرفی کتاب

« نبرد فرهنگ‌ها»

مؤلف کتاب اشتفان وایدنر نام دارد، و در رشته های اسلام شناسی، زبان وادبیات آلمانی وفلسفه تحصیل کرده است.

معرفی از جانب آقای شهرام اسلامی صورت گرفته واز سایت دویچه وئله برگرفته شد. ایشان درمعرفی نویسنده نوشتند:

"اشتفان وایدنر درسال ۱۹۶۷ به دنیا آمده ودررشته‌های اسلام‌شناسی، زبان و ادبیات آلمانی وفلسفه دردانشگاه‌های گوتنیگن، دمشق، برکلی وبن به تحصیل پرداخته است. او درحال حاضر به عنوان نویسنده، مترجم وسردبیر مجله «اندیشه و هنر» که ازسوی انستیتوی گوته منتشر می‌شود، مشغول به کار است. این مجله به زبان‌های فارسی، عربی وآلمانی منتشر می‌شود."

ایل گویجی

سه‌شنبه ۲۴ دی ۱٣٨۷ - ۱٣ ژانويه ۲۰۰۹

---------------------------------------------

پیشداوری و کژتابی فرهنگی

دراین سالها اسلام وبرخورد با آن به موضوعات بحث‌انگیز درجوامع غربی بدل شده است. اشتفان وایدنر، اسلام‌شناس آلمانی درکتاب جدید خود، «کتاب راهنما برای نبرد فرهنگها» به تمدن اسلامی به عنوان چالشی جدی برای غرب می‌پردازد.

دراواخر ماه دسامبر سال ۲۰۰۸ ساموئل هانتینگتون نویسنده کتاب «برخورد تمدن‌ها» ونظریه پرداز علوم سیاسی درگذشت. او درکتاب مشهور خود به تصادم ودرگیری میان تمدن‌ها وفرهنگ‌های مختلف اشاره می‌کند. این کتاب به خاطر مضمون و موضوعات اصلی آن، در زبان آلمانی با عنوان «نبرد فرهنگ‌ها» Kampf der Kulturen ترجمه و منتشر شد.

اثر جدید اشتفان وایدنر، اسلام‌شناس آلمانی که عنوان آن «کتاب راهنما برای نبرد فرهنگ‌ها» است، رجوعی مستقیم به کتاب هانتینگتون دارد، اما عنوان فرعی آن، «چرا اسلام یک چالش است؟»، بطور اساسی از میان فرهنگ‌ها و تمدن گوناگون، دین اسلام را برگزیده و تقابل آن با فرهنگ و تمدن مغرب زمین را به بحث گذاشته است.

نظر برخی افراد، تکرار مطالب محوری کتاب هانتینگتون درصورت اصلی آن نمی‌تواند با توجه به تحولات سیاسی اخیر و پدیده تروریسم در ابعاد بین‌المللی سودمند باشد.

رسانه‌های غربی با تکرار بحث‌های کلیشه‌ای وکلی‌گویی‌های بی‌اساس درباره اسلام کمک چندانی به شناخت درست از این دین در افکار عمومی کشورهای خود نکرده‌اند.

برخلاف عنوان تحریک‌برانگیز کتاب، وایدنر از توهین و تحقیرهای رایج فاصله گرفته و اسلام را بطور جدی به عنوان چالشی برای تمدن غربی مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.

تضاد میان شرق و غرب

کتاب به دقت به تضادهای پیچیده و تقابل‌های اساسی میان شرق وغرب پرداخته و درصدد بازگشایی استدلال‌های رایج است. وایدنر در کتاب خود از یک سو از طرفدران خوش‌باور آمیزش فرهنگ‌ها یا چندفرهگی فاصله می‌گیرد و از سوی دیگر از طرح مجدد انتقادات مارکسیستی در میان چپ‌های قدیمی و کمونیست‌های سابق پرهیز می‌کند. کتاب همچنین برخوردی انتقادی به مدافعان راستگرای مغرب زمین دارد.

وایدنر در کتاب خود درصدد یافتن پاسخی برای کژفهمی از اسلام در دوران کنونی است. بدین خاطر دلایل اصلی کژتابی اسلام در کشورهای غربی مورد بررسی قرار می‌گیرند. کتاب مقایسه‌های نابرابر و غیرتاریخی میان اسلام و غرب را مردود دانسته و آنرا یکی از منابع اشتباه در این تقابل می‌داند.

برشماری خوبی‌های یک فرهنگ و بدی‌های فرهنگ دیگر از جمله مقایسه‌های معمول و خطابرانگیز در غرب و در جهان اسلام است. کتاب به مواردی همچون رودرویی "حقوق بشر" با "حکم سنگسار" و "انحطاط اخلاقی در غرب" در مقابل "وحدت معنوی در فرهنگ اسلامی" اشاره می‌کند.

نبود مرجعیت واحد دراسلام

گرچه کتاب به اسلام به عنوان یک تهدید کلی نمی‌نگرد، اما تلاش‌های مخرب اسلامی در جهت کسب قدرت همه جانبه را نیز نادیده نمی‌گیرد. وایدنر مخالف عمومی کردن جلوه‌های ویژه اسلام و تعمیم آن بر کل مسلمان جهان است. به نظر وی در فرهنگ اسلامی نیز به مانند همه فرهنگ‌ها دیگر نمی‌توان از مسئولیت همگانی و جمعی سخن گفت و باید آن را به‌صورت جزیی و فردی مورد نقد قرار داد.

وایدنرمعتقد است که با توجه به ویژگی اسلام در زمینه عدم مرجعیت واحد دینی در طول تاریخ‌آن، نمی ‌توان از مسئولیت همگانی مسلمانان سخن راند. این ویژگی از یک سو سبب انعطاف نظر در اسلام می‌شود، اما از سوی دیگر امکان برداشت‌های تندروانه و تعصب‌گرایانه را نیز فراهم می‌کند.

ساختار اجمالی کتاب

کتاب درسه بخش تنظیم شده است:

در بخش نخست، تصورات عمومی درباره اسلام مطرح می‌شوند. بخش نخست درصدد تغییر زاویه دید خواننده و پرهیز از باورهای رایج است.

دربخش دوم کتاب "دستورزبان" و اصولی برای نبرد فرهنگ‌ها ترسیم می‌شود. مسایل سیاسی روز آنچنان بر اذهان تسلط یافته که هرگونه برخورد تاریخی با فرهنگ‌ها را ناممکن می‌سازد. رهایی از قید این طرز تفکر، می‌تواند زمینه برخورد دیگری به فرهنگ‌ها را فراهم سازد. وایدنر در بخش دوم کتاب از دینی جانبداری می‌کند که آراسته به عقلانیت وبرعلیه استبداد سیاسی باشد. به نظر وی چنین دینی فارخ از تسلط سنتی عمل خواهد کرد.

دربخش سوم به برشماری تجربیات در دوران کنونی از اسلام می‌پردازد و پرسش‌هایی را دراین زمینه مطرح می‌کند. وی از تلقی رسانه‌های غربی ازنمایندگان اسلام به سختی انتقاد می‌کند. درپایان کتاب، وایدنر از مفهوم "نبرد فرهنگ‌ها" رقابتی انسانی را می‌فهمد که به جدالی قهر‌‌‌‌‌‌‌آمیز کشیده نمی‌شود. درچنین فضایی بهترین ایده‌های فرهنگی در رقابت با یکدیگر همزیستی داشته و مکانیزم این رقابت فرای برخوردهای سیاسی ورسانه‌ای روزمره است.

اشتفان وایدنر درسال ۱۹۶۷ به دنیا آمده و دررشته‌های اسلام‌شناسی، زبان و ادبیات آلمانی وفلسفه دردانشگاه‌های گوتنیگن، دمشق، برکلی وبن به تحصیل پرداخته است. او درحال حاضر به عنوان نویسنده، مترجم وسردبیر مجله «اندیشه و هنر» که ازسوی انستیتوی گوته منتشر می‌شود، مشغول به کاراست. این مجله به زبان‌های فارسی، عربی وآلمانی منشرمی‌شود.

مشخصات کتاب به آلمانی:

Stefan Weidner: Manual für den Kampf der Kulturen. Warum der Islam eine Herausforderung ist. Verlag der Weltreligionen im Insel Verlag (Frankfurt am Main) 2008.

شهرام اسلامی،

*- فایل مطلب: http://www.dw-world.de/dw/article/0,,3936414,00.html