وعده فرهنگستان بود ولی درعمل بنیاد شد

چرا درآزربایجان به جای فرهنگستان، بنیاد افتتاح شد؟

 دویچه وئله: افتتاح بنیاد فرهنگی درتبریز به‌جای فرهنگستان زبان ترکی آذری

روحانی دوسال پیش تاسیس فرهنگستان زبان ترکی آذری را وعده داد ولی به‌جای آن بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان را افتتاح کرد. منتقدان می‌گویند این یک "ژست انتخاباتی" است. کارشناسان درباره این بنیاد چه نظری دارند؟

 حسن روحانی درتبریز "بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان" را به صورت "ویدئو کنفرانس" افتتاح کرد. روحانی در پیام ویدیوئی خود تاکید کرد، با افتتاح این بنیاد وعده​ای که در سفر استان به مردم داده شده بود، جامه عمل پوشید.

رئیس جمهورایران پیش از این وعده افتتاح فرهنگستان زبان وادب ترکی آذربایجان در تبریز را داده بود، اکنون بجای آن بنیاد فرهنگ، ادب و هنر آذربایجان تاسیس شده است.

این بنیاد در خانه تاریخی پروین اعتصامی در تبریز (۳۰ اردیبهشت / ۲۰ مه) با حضورعلی جنتی وزیر ارشاد رسما فعالیت خود را آغاز کرد. وزیر ارشاد خبر داد که این بنیاد پس ازمشورت با شخصیت‌های فرهنگی و ادبی استان تاسیس شده و ریاست آن را نیز شخصا برعهده دارد.

روحانی می‌گوید با افتتاح بنیاد هنر، فرهنگ و ادب آذربایجان وعده افتتاح فرهنگستان به مردم آذربایجان جامه عمل پوشید.

جنتی افزود: «بنیاد در راستای تقویت زبان آذری فعالیت خواهد کرد و علاوه بر پرداختن به زبان آذری خواهد توانست در سایر زمینه​های فرهنگی، هنری و ادبی نیز فعالیت کند.»

دلیل تبدیل فرهنگستان به بنیاد

تاسیس بنیاد جدید فرهنگی درتبریز پرسش​ها وبحث​های زیادی در رسانه​های محلی ومیان نخبگان فرهنگی آذربایجان برانگیخت.

روحانی وعلی جنتی وزیرارشاد درباره دلایل تغییر وعده تاسیس فرهنگستان زبان ترکی آذری به بنیاد توضیحی ندادند. اما علی​اکبر صفی​پور مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی گفت که تشکیل فرهنگستان نمی​تواند به مطالبات مردم در زمینه زبان ترکی آذربایجان پاسخ دهد و این زبان به بنیادی نیاز دارد که بتواند کارهای پژوهشی وتحقیقی در خصوص این زبان را انجام دهد.

جبارزاده استاندار آذربایجان شرقی پیش از سفر روحانی گفته بود، در تبریز فرهنگستان زبان ترکی آذری تاسیس خواهد شد.

صفی پور یادآورشد: «اولویت دولت دراستان، فرهنگستان زبان ترکی بود که تبدیل به مطالبه عمومی به ویژه نخبگان شده بود. اما در هرکشوریک فرهنگستان زبان وجود داردکه مربوط به زبان ملی آن کشوراست ودرزمینه پژوهش وابداع واژگان جدیدفعالیت میکند.»

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان شرقی همچنین تاکید کرده است که بنیاد جیدالتاسیس می​تواند زیرساخت​های آموزش زبان مادری را در سطح مدرسه و دانشگاه فراهم کند. وی با انتقاد از نبود کتابخانه تخصصی زبان ترکی آذری در استان آذربایجان شرقی گفت نود درصد کتابخانه​های استان آذربایجان شرقی فاقد کتاب​های زبان ترکی آذری هستند.

"ماجرای پر سر و صدای بنیاد"

نحوه بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان بویژه از سوی رسانه​های محلی مورد انتقاد قرار گرفت. درپایگاه اطلاع رسانی "آناج" که به زبان​های فارسی و ترکی آذری درایران انتشار می​یابد، انتقاد می​شود که "وعده​های رئیس جمهورایران شعار برای جمع آرا مردم آذربایجان" بوده است.

وبسایت آناج که گزارش​های ویژه​ای در ارتباط با سفر روحانی به تبریز منتشر کرده می‌افزاید که "نحوه فعالیت واساسنامه بنیاد، مردم ورسانه​ها را سردرگم کرده است".

مسئولان پیش از این از ارائه‌ی جزئیات بیشتر در باره فعالیت فرهنگستان بنیاد منع شده بودند. اما حالا این بنیاد با تمامی ابهاماتش افتتاح شد و بازهم مسئولان مربوطه از ارائه‌ی توضیحات درباره‌ی جزئیات این بنیاد خودداری کرده وهمچنان آنرا در "قرنطینه خبری" قرار داده​اند.

آناج می​نویسد: «در حال حاضر مردم آذربایجان با افتتاح بنیادی روبرو هستند که اساسنامه، نحوه‌ی فعالیت و مسئولین اجرایی آن برایشان نامشخص است و بیم این می‌رود که مردم به مانند برخی طرح‌های دولت با یک افتتاحیه‌ی نمادین روبرو بوده و فقط خانه پروین اعتصامی را افتتاح مجدد کرده​اند. حال باید منتظر ماند و دید ماجرای پرسر و صدای بنیاد به کجا خواهد رسید.»

"روحانی به وعده خود عمل نکرد"

دکتر احمد امید یزدانی، مولف "فرهنگ جامع آلمانی- آذربایجانی" و مسئول "آکادمسین‌های آلمان- آذربایجان" در برلین هم انتقاد می‌کند که روحانی گرچه در تبریز بود، اما شخصا این بنیاد را افتتاح نکرده است. این محقق آذربایجانی در گفت و گو با دویچه وله تاکید می​کند که موافقت روحانی با تاسیس یک بنیاد بجای فرهنگستان عقب​نشینی از درخواست​های مردم و نخبگان آذربایجان است.

یزدانی می​افزاید: «آقای روحانی به وعده خود در تاسیس فرهنگستان ترکی عمل نکرد. مردم آذربایجان به زبان ملی خود اهمیت می​دهند و خواستار تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی آذربایجان بودند. این مسئله یک موضوع فرهنگی است نه مسئله سیاسی امنیتی. من تعجب می​کنم که در میان موسسین علاوه بر وزیر ارشاد، استاندار ونماینده ولی​فقیه، گویا ادیبانی هم هستند. اما چرا نام آنها بیان نشده و اینان چه کسانی هستند؟ آیا آنها آشنایی با فرهنگ، زبان و ادبیات آذربایجان دارند و جایگاه آنان درفرهنگ و هنر و ادبیات آذربایجان چیست؟»

بنیادهای مشابه در مناطق دیگر قومی هم تاسیس شود

شاهد علوی، روزنامه​نگار، افتتاح بنیاد در تبریز را با تشدید بحث انتخابات مجلس در ایران مرتبط می​داند. آقای علوی که درباره مسائل اقوام هم تحقیق می​کند، درگفت‌وگو با دویچه وله خاطرنشان کرد: «آنچه به عنوان بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان در تبریز افتتاح شد در واقع جوابی است به وعده​ای که آقای روحانی داده بود. تاسیس چنین بنیادی در مناطق قومی کشور می​تواند اقدام موثر و خوبی باشد. اگربنیادهای دیگری هم که دولت متولی آن باشد در مراکز استان​های قومی تاسیس شود، اقدامی مثبت است، به شرط اینکه اساسنامه و راهبردهایی که برای این بنیاد تعریف می​شود متناسب با خواست نخبگان فرهنگی باشد وبه تقویت ریشه​های فرهنگی و هنری مناطق قومی کمک کند.»

به عقیده این کارشناس در اساسنامه بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان به زبان ترکی آذربایجان اشاره​ای نمی​شود. وی با توجه به ادامه بحث انتخابات مجلس در ایران نتیجه می​گیرد که تاسیس این بنیاد "ژست انتخاباتی" است.

وی در ادامه تاکید می​کند: «تاسیس این بنیاد کمک خواهد کرد که آرا نامزدهای نزدیک به روحانی بالاتر رود. ولی آنهایی که این حرکت را ژست انتخاباتی می​دانند غیر از عدم شرکت در انتخابات عملا افزار دیگری برای مخالفت ندارند چون کاندیداهای مستقلی که خواست اینها را برآورده بکنند، نیستند. این یک بازی در درون سیستم بین اصلاح​طلبان، اقتداریون واصول گرایان است وگزینش دیگری هم وجود ندارد.»

اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی مهم​تر از تاسیس بنیاد است

به نظر دکتر ضیاء صدرالاشرافی، پژوهشگر و فعال فرهنگی آذربایجانی هم "افتتاح بنیاد در تبریز برای مصادره آرا آذربایجان" انجام گرفته است. به نظر صدرالاشرافی عملی کردن اصل ۱۵ قانون اساسی مربوط به تحصیل زبان​های اقوام در مدارس، مهم​تر از تاسیس یک فرهنگستان و یا بنیاد و موسسه فرهنگی است. وی تاکید می‌کند که با گذشت ۳ دهه از تصویب قانون اساسی هنوز این اصل اجرا نشده و مخالفت​هایی با اجرایی شدن آن وجود دارد.

آقای صدرالاشرافی می‌افزاید: «انتظار مردم آذربایجان تاسیس فرهنگستان زبان و ادب ترکی بود. حال تغییر این وعده نشان می​دهد که دولت در عملی کردن قول​هایی که به ملیت​ها داده جدی نیست و ادامه این وضعیت مردم را بیشتر به سوی ناامیدی و نارضایتی سوق خواهد داد.»

بنیاد فرهنگ، ادب و هنر آذربایجان درتبریز به عنوان یک موسسه عام​المنفعه، غیرسیاسی وغیرانتفاعی فعالیت می​کند.مسئولان محلی وعده می​دهند که فعالیتهای آن درسطح استان​های همجوارهم گسترش یابد.%

  لینک http://dw.de/p/1Fa3q