کنگره مغان که امسال 280مین سالگردش است، دراوضاع متلاطم سده 18 میلادی ودراواخر ژانویه 1736 برابر با اوایل بهمن 1114 خورشیدی آغاز شده وتا اواخر مارس 1736 نزدیک به سه ماه طول کشیده است. به تخمین صد هزار نفر شرکت کننده داشته، که بیش از 20هزار نفر آن ازطرف برگزارکنندگان سکولار ِسنتی آن زمان دعوت شده بودند.
شرکت کنندگان فعال این تجمع بزرگ تاریخی بدنبال نزدیک به یکماه بحث و گفتگو شروط فرماندهی کل قوا را برای برطرف نمودن موانع برقراری دوستی میان گروه های مذهبی و قومی وقدرتمند شدن ایران را پذیرفته، امضای عهد نامه ای معروف به وثیقه نامه( امروزه قطعنامه گفته میشود) کنگره موغان را نمایندگان هیأت های شرکت کننده از نواحی مختلف شروع کردند.
کنگره با کوشش مبتکرانه ی نیروهای سکولار سنتی ایران با بهره گیری عاقلانه از ابزار دیالوگ و گفتگو با همدیگر که ابزار اصلی جامعه مدنی امروز نیز میباشد، برای پاسخ به الزمات زمان وبا اهدافِ زیر برگزار شده بود :
1-برای ازبین بردن ریشه های خشونت و دشمنی درمیان گروههای مختلف مذهبی، قومی واجتماعی درایران ودرمنطقه،
2-برای تحکیم دوستی، اخوت واتحاد اقشار مختلف اجتماعی، دربرابرتجاوزات
وتوطئه های شوم استعمارگران جهت محافظت کشورومنطقه.
رویداد تاریخی کنگره مغان که درکتاب
20جلدی "تاریخ جامع ایران" بدرستی یک "انقلاب دموکراتیک"
ارزیابی شده، با اینکه 60سال دیرتر( 1796م) با اعلام میراث داری آقامحمدخان قاجار
ازحکومت مرید ومرشدی طریقت صفویه بشکست کشیده می شود، ولی برای مردمان ایران و
منطقه یک میراث فرهنگی وتاریخی ارزشمندی است که همانند انقلاب مشروطیت نه تنها
درخور ارجگذاری ومیراث داری، بلکه مطالعه همه جانبه و دقیق اش نیز گریز ناپذیر می باشد.
درباره عهد نامه ی کنگره مغان وچگونگی
پیدا شدن آن، درصفحه145 چاپ دوم کتاب نادرشاه نوشته لوکهارت، ترجمه و
اقتباس مشفق همدانی، نشر موسسه انتشارات امیرکبیر در1357 خورشیدی، اطلاعات قابل
توجه کوتاهی درج شده است. ولی چون رژیم پهلوی، کنگره مغان را بطور رندانه بیک
مراسم مجلل و پرشکوه تاجگذاری محدود نموده و معرفی میکرد، درمطلبی باعنوان
"سند تاجگذاری نادرشاه" چنین نوشته شده است:
متن اصلی عهد نامه دشت
مغان که به وثیقه نامه نیز معروفست بطورغیرمترقبه درمنزل علی خان یکی ازخوانین دره
گز که اجدادش دررکاب نادر بوده اند کشف گردید. این سند با آنکه متجاوز از بیست
هزار دولار قیمت پیدا کرد ازطرف آقای بزرگ دانش نیا خریدار آن درمقابل چهل هزار
ریال به موزه ایران باستان اهدا گردید. این سند اصل صورت مجلس مذاکرات مغان است که
به خط میرزا مهدی خان استرآبادی منشی نادر برشته تحریر کشیده شده وازطرف حضار به
امضا رسیده است.
بنوشته ی یکی از روحانیون تورکمن،
نادرشاه بارها مجلس گفتگوی علمای أهل سنت وأهل تشیع را ترتیب داده است.
نادرشاه دربازگشت ازهندوستان، ازشمال افغانستان با رودخانه جیحون
ابتدا بطرف بخارا میرود وبا دولتمردان ومردم اهل سنت آن دیار همانند هند طبق مصوبه
کنگره مغان ازموضع شیعه ی معتقد به دوستی و وحدت، رفتار میکند. سپس از خان خیوه
میخواهد سیاست دوستی وبرادری شاه ایران برطبق اصلاحات مذهبی مورد توافق مردمان
ایران را پذیرفته ازجنگ اجتناب کند. ولی ایلبارس خان جنگ با شیعه( پیروی گران)را
وظیفه دینی واجتناب ناپذیراعلام میکند. نادر درژانویه 1740به خیوه میرسد ودرمدتی
که آنجا بوده ازیکطرف به گفتگو پرداخته سیاست دوستی واخوت برمبنای مصوبات کنگره
مغان را توضیح میدهد. ازطرف دیگر با دعوت از علمای شیعه و سنی ضیافت بزرگی ترتیب
داده ازآنها میخواهد برای پایان دادن به اختلافات مذهبی ازطریق گفتگو راه حلی پیدا
کنند. نوشته های عبدالغفورآخوند آهنگری درباره این گفتگو درمطلبی با عنوان
"بیان گفتگوی شیعه و سنی، زمانی که نادرشاه در خیوه بود" درصفحه 133 یکی
ازاثرهایش بنام "تاریخ ترکمنها " درج شده، بیانگر ایمان واعتقاد صادقانه
نادر برای برقراری مناسبات مدنی و دوستانه دربین مسلمانان أهل سنت( تجربه
گرایان) وأهل تشیع( پیروی گرایان) برای پایان دادن به خشونت و خونریزی هاست. کتاب
تاریخ تورکمنها را موءسسه فرهنگی وانتشاراتی ایل آرمان درگنبد قابوس سال1381 انتشار
داده است. نویسنده درصفحه 133 آن کتاب می نویسد: نادرشاه جمعی ازعلمای أهل سنت
وأهل تشیع را به خیوه دعوت کرد وضیافت باشکوهی ترتیب داد وسپس آنها را بیک طرف جمع
کرد وگفت: مسلمانان، یک خدا، یک کتاب قرآن ویک پیغامبر دارند. پس مذهب تان راهم
یکی کنید تا اول خدا، بعد پیغامبرش و... از شما راضی شوند. سپس من هم ازشما راضی
شده انعام های فراوانی بدهم.
نادرشاه درراه اجرای مصوبات
کنگره مغان درنقاط مختلف قلمرو خود ازجمله هرات، خیوه، نجف( عراق)وغیره اجلاس
گفتگوی علمای دومذهب را ترتیب داده که ازمیان آنها "شورای نجف" ومصوباتش
بسیار پراهمیت وتاریخی است. او تلاش نموده بابرقراری تفاهم ازطریق بحث و گفتگو،
توطئه های شوم وتفرقه افکنانه ی استعمارگران وعواملش را خنثی نماید ودراین را بقتل
میرسد.
مردمان ایران ازآغاز سده 16م، درطول بیش از پانصد سال ازتاریخ
خود نتایج شوم سیستم حکومتی "مرید و مرشدی"( ویا امام و امتی) را
درحکومت 220 ساله "طریقت صفویه" تجربه نمودند وبرای رهایی ازپیامدهای
شومش دوبار به انقلاب روی آوردند:
باراول "انقلاب دموکراتیک"
1114خورشیدی/1736م با برگزاری "شورای کبرای مغان" وتصویب رفرمهای مذهبی
مفید بحال کشوروجامعه که 60 سال بعد(1796م)با سوگند بنیانگذارسلسله قاجاریه بمیراثداری
ازحکومت طریقت صفویه، بشکست کشیده شد.
باردوم "انقلاب قانون
اساسی" مشهور به "انقلاب مشروطه" در1285خ./ 1906م که ایران صاحب
قانون اساسی و پارلمان شد. ولی با کودتای رضا پهلوی در1299خ، واستقراررژیم
دیکتاتوری شاهنشاهی شکست خورد. رژیم مستبد پهلوی بویژه پس از کودتای28 مرداد تا
توانست به نیروهای مترقی ضربه زد وشرایط را برای کسب قدرت سیاسی توسط روحانیون
سنتی فراهم نمود.
متاسفانه مردمان ایران این بار شاهد پیامدهای شوم روز افزونی ازشکست
انقلاب ضد دیکتاتوری 22بهمن 1357خ. خود هستند و راهی جز اجرای تدبیرهای ضروری برای ممانعت ازتداوم آن ندارند.
یادآوریها
1- این مطلب با استفاده ازداده های ص553
تا675 جلد11م.کتاب20جلدی
تاریخ جامع ایران چاپ1394 ونیزازص593 تا609 تاریخ ایران ازباستان تا آخر
سده18م.چاپ 1354ترجمه کریم کشاورز( اثری سیاسی ازآکادمی علوم شوروی در1953)، نوشته
شد.
2-مردمان ایران ومنطقه براثر توطئه های شوم استعمارگران
کهنه و نو، ازکنگره ومضمون واقعی آن نسبتاً بی خبر وبی تفاوت ماندند. بنابراین
توجه باین رویداد تاریخی باهدف آشنایی همه جانبه برای ارجگذاری و میراث داری جمعی
ازمیراث فرهنگی و تاریخی اقدامی ضروری برای زدودن یکی ازآثار شوم فرهنگی
استعمارگران باید محسوب شود.%
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر