فرناز فصیحی/ نیویورک تایمز/ ۲۱سپتامبر۲۰۲۵ : این هفته وقتی رهبران جهان برای نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد درنیویورک گرد هم می‌آیند، این سازمان هشتادمین سالگرد خود را گرامی خواهد داشت. اما فضای حاکم به هیچ‌وجه متناسب جشن نیست؛ چرا که جنگ‌ها در گوشه‌وکنار جهان شعله‌ورند، بحران بودجه در پیش است و پرسش‌های فراوانی درباره اینکه آیا سازمان ملل هنوز اهمیتی دارد یا نه، مطرح می‌شود.
سال به سال، مقام‌های سازمان ملل و رهبران جهان از این گردهمایی
سالانه برای ارائه ایده‌های بلندپروازانه وترسیم نقشه‌‌راه‌‌های پرجزئیات برای
تغییر استفاده می‌کنند. اما پیشرفت ملموس همچنان به‌طرز سرسختانه‌ای دور از دسترس
باقی مانده است.
جنگ روسیه علیه اوکراین بیش از سه سال است ادامه دارد. درگیری اسرائیل
و حماس در غزه نزدیک به دو سال است شعله‌ور است. و جهان همچنان فاصله زیادی با
تحقق اهداف توسعه‌ای یا یافتن راه‌حلی برای تغییرات اقلیمی دارد. حتی فعالیت‌های
بشردوستانه جهانی سازمان ملل ــ یکی از معدود حوزه‌هایی که این نهاد همچنان در آن
موفق عمل کرده و نقش رهبری داشته است ــ اکنون با تهدید ناشی از کاهش بودجه، بی‌تفاوتی
اهداکنندگان و کاهش نیرو مواجه است.
ریچارد گوان، مدیر بخش سازمان ملل در گروه بین‌المللی بحران، می‌گوید:
«واقعاً می‌توانیم بگوییم ما در سازمانی هستیم که به نوعی در حال سقوط آزاد است.»
او می‌افزاید که هفته پیش رو «قرار نیست پاسخ‌های روشنی برای همه مشکلات سازمان
ملل ارائه کند، اما شاید به ما درکی روشن‌تر از اینکه وضعیت تا چه حد دشوار است،
بدهد.»
با این حال، نشست سالانه همچنان صحنه‌ای بزرگ به شمار می‌رود. علاوه
بر حضور رئیس‌جمهور ترامپ، بیش از ۱۴۰ رهبر و مقام ارشد جهانی و هیئت‌هایی از روسیه، اوکراین، چین، ایران،
سوریه، اسرائیل و کره شمالی در یک مکان گرد هم خواهند آمد؛ رویدادی که دیپلمات‌ها
از آن به‌عنوان «جام جهانی دیپلماسی» یاد می‌کنند.
موضوع تشکیل کشور فلسطین
این گردهمایی درحالی برگزار می‌شود که جنگ‌ها در اوکراین، سودان و غزه
ادامه دارند. رفتار اسرائیل در غزه و رنج و گرسنگی فلسطینیان از موضوعاتی خواهند
بود که انتظار می‌رود در نشست امسال محوریت یابند.
روز دوشنبه، موضوع تشکیل کشور فلسطین در کانون یک کنفرانس مشترک میان
فرانسه و عربستان سعودی قرار خواهد گرفت. انتظار می‌رود فرانسه، بریتانیا، کانادا
و استرالیا رسماً فلسطین را به‌عنوان یک کشور به رسمیت بشناسند و به اکثریت اعضای
سازمان ملل بپیوندند که پیش‌تر چنین کرده‌اند.
اما اسرائیل وایالات متحده با این اقدام مخالف‌اند. مارکو روبیو، وزیرخارجه
آمریکا، می‌گوید این اقدام تنها باعث خواهد شد حماس «احساس جسارت بیشتری کند.» او
هشدار داد که تلاش تازه برای تشکیل کشور فلسطین می‌تواند واکنش تند اسرائیل را
برانگیزد.
ترامپ نیز در نشست امسال حضوری پررنگ خواهد داشت و در نخستین روز
سخنرانی‌ها، سه‌شنبه صبح، پشت تریبون سازمان ملل خواهد رفت. او در حالی به جایگاه
سخنرانی بازمی‌گردد که چه در داخل و چه در خارج، قدرت را به شکلی یکجانبه به کار
می‌گیرد. رابطه او با سازمان ملل همواره پرتنش بوده است، اما هرگز آن را به‌طور
کامل کنار نگذاشته است.
ترامپ در ماه فوریه درباره این نهاد بین‌المللی گفته بود: «انتظارات بزرگی
از آن وجود دارد اما خوب اداره نمی‌شود؛ راستش را بخواهید، آنها کارشان را درست
انجام نمی‌دهند. باید سر و سامان بگیرند.»
دیپلمات‌ها و مقام‌های سازمان ملل می‌گویند با دقت سخنرانی ترامپ در
مجمع عمومی را دنبال خواهند کرد تا سرنخ‌هایی درباره نحوه تعامل دولت او با سازمان
ملل در سال آینده به دست آورند. ترامپ دستور داده روابط آمریکا با این نهاد
بازبینی شود، بودجه بسیاری از برنامه‌های آن را کاهش داده، از چندین آژانس سازمان
ملل و همچنین از توافق پاریس درباره گرمایش جهانی خارج شده است.
دوروثی شیا، کاردار آمریکا در سازمان ملل، در یک ضیافت که به مناسبت
مجمع عمومی برگزار کرد، گفت: «ایالات متحده با چشم‌اندازی روشن و بر اساس سه
اولویت پایدار وارد این نشست می‌شود: صلح، حاکمیت و آزادی.»
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، هفته گذشته در یک کنفرانس خبری گفت
که از دیدار با آقای ترامپ «خوشحال خواهد شد.» بنا بر گفته دو دیپلمات و یک مقام
ارشد سازمان ملل، این دو نفر از زمان آغاز به کار ترامپ در ژانویه تاکنون نه
دیداری داشته‌اند و نه گفت‌وگویی، با وجود چندین تلاش گوترش برای برقراری تماس.
به نظر می‌رسید گوترش با اشاره به تمایل ترامپ برای ایفای نقش میانجی
صلح، پیشنهاد می‌کند که این دو رهبر می‌توانند به شیوه‌های تازه‌ای برای حل
منازعات جهانی همکاری کنند. او گفت سازمان ملل از ارتباطات، تجربه و تخصص برخوردار
است اما سازوکاری برای اعمال فشار بر کشورها یا اعطای مشوق‌ها ندارد.
او افزود: «ایالات متحده اما دارای هویج و چماق است. بنابراین در برخی
موارد، اگر بتوانید این دو را با هم ترکیب کنید، فکر می‌کنم راهی بسیار مؤثر
خواهیم داشت تا اطمینان یابیم که دست‌کم برخی روندهای صلح می‌توانند به نتیجه
موفقیت‌آمیز برسند.»
سازمان ملل بارها نشان داده که قادر به مهار منازعات نیست. دلیل آن
این است که حل‌وفصل و پیشگیری از منازعه بر عهده شورای امنیت است؛ جایی که شکاف‌های
ژئوپولیتیک میان قدرت‌های بزرگ کار آن را فلج کرده است.
وضعیت مالی سازمان ملل
امسال، نگرانی‌ها درباره وضعیت مالی سازمان نیز آشکار است. سازمان ملل
در حال حاضر با کمبود نقدینگی روبه‌رو است زیرا کشورها پرداخت حق عضویت اجباری خود
را به تأخیر انداخته‌اند یا اصلاً نپرداخته‌اند. جدا از آن، با بحران بودجه‌ای هم
دست به گریبان است که می‌تواند اداره آژانس‌ها و مأموریت‌های صلح‌بانی را مختل
کند، به‌ویژه پس از کاهش سهمیه پرداختی کشورها ــ به‌خصوص ایالات متحده که بزرگ‌ترین
کمک‌کننده به سازمان ملل بوده است.
دیگر کمک‌کنندگان عمده مانند چین، ژاپن و اتحادیه اروپا تاکنون مشارکت
مالی خود را برای جبران کاهش سهم آمریکا افزایش نداده‌اند. حتی چین امسال پرداخت
حق عضویت خود به سازمان ملل را به تعویق انداخت.
رابرت اِی. وود، معاون پیشین سفیر آمریکا در سازمان ملل در دوران دولت
بایدن، گفت این بحران بودجه مانند «آتش پنج‌گانه برای سازمان ملل» است. نمی‌دانیم
گروه آتش‌نشانی برای نجات می‌آید یا نه: این گروه باید ایالات متحده باشد، اما خودش
بخشی از آتش را شعله‌ور کرده است.»
گوترش تلاش کرده با یک طرح اصلاحی به نام UN80 از بروز بحران
پیشگیری کند. این طرح خواستار ساده‌سازی خدمات اداری، حذف تکرارها، کاهش هزاران
مأموریت وجابه‌جایی بخشی از کارکنان از مراکز پرهزینه‌ای مانند نیویورک و ژنو است.
بودجه پیشنهادی جدید سازمان ملل تلاشی است برای حفظ موجودیت از طریق
کوچک‌سازی. به گفته دو مقام ارشد سازمان ملل که هفته گذشته در یک نشست توجیهی با
خبرنگاران صحبت کردند، هدف این است که بودجه کلی سازمان برای سال ۲۰۲۶ حدود ۵۰۰ میلیون دلار کاهش
یابد؛ به معنای کاهش حدود ۱۵ درصدی بودجه و ۱۹ درصدی نیروی انسانی. آنان افزودند که بودجه صلح‌بانی ۱۱.۲ درصد کاهش خواهد
یافت و ۱۳ درصد از پست‌ها حذف
خواهد شد.
با این حال، گوترش در نامه‌هایی به کشورهای عضو و کارکنان سازمان
هشدار داد که این کاهش‌ها مشکل نقدینگی فوری را حل نخواهد کرد. او گفت این اصلاحات
درعوض قراراست سازمان را درموقعیت بهتری برای مواجهه با چالش‌های متعدد قرار دهد.
گوترش روز جمعه در مراسمی به مناسبت هشتادمین سالگرد سازمان ملل، از
میراث و آینده این نهاد دفاع کرد و گفت: «بیایید نه تنها آنچه تاکنون به دست آمده
را جشن بگیریم ــ بلکه آنچه هنوز در پیش است را نیز.»
—-
* فرناز فصیحی رئیس دفتر روزنامه نیویورک تایمز در سازمان ملل است و
پوشش اخبار این سازمان را بر عهده دارد. او همچنین مسائل ایران را دنبال می‌کند و ۱۵ سال است درباره
منازعات خاورمیانه می‌نویسد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر