هشدار درباره امکان 'نابودی' زبانهای محلی افغانستان
بي بي سی- 21 فوريه 2010 - 02 اسفند 1388
شماری از گویشوران زبانهای محلی در افغانستان در "روز جهانی زبانهای مادری" گفته اند زبانهای آنها با خطر نابودی مواجه است.
روز 21 فوریه از سوی سازمان علمی- فرهنگی سازمان ملل متحد، یونسکو، روز جهانی زبانهای مادری اعلام شده است. هدف از این اقدام، حمایت از زبان های مختلف محلی در سراسر جهان است.
شماری از گویشوران زبانهای محلی در افغانستان گفته اند که اگر فرزندان آن ها در خانه به زبانهای خود صحبت نکنند، آنان زبانهای خود را درمحیط بیرون از خانه، مدرسه و ادارات دولتی، فراموش خواهند کرد.
درحال حاضر درحدود ۳۰ زبان درافغانستان کاربرد دارد. قانون اساسی این کشور غیراز زبانهای فارسی و پشتو، شش زبان دیگر را هم درمناطقی که گویشوران آنها اکثریت اند، به عنوان "زبان های سوم رسمی" شناخته شده است.
ماده ۱۶ قانون اساسی چگونگی اجرای رسمیت این شش زبان - ازبکی، ترکمنی، پامیری، بلوچی، پشه ای، نورستانی- را به قانون جداگانه ای محول کرده است.
این قانون تا به حال تصویب نشده و گویشوران این زبانها میگویند درحال حاضر فرزندان آنها تنها درمیان خانواده های خود زبانهای خود را می آموزند وهیچ گونه زمینه دیگر برای آموزش بیشتر این زبانها وجود ندارد.
بصیر حمیدی، که زبان مادری اش پشه ای است میگوید: "اگر پدران ما ومادران ما با ما به زبان پشه ای صحبت نکنند، برنامه های دولت برای زنده ماندن این زبان کمکی نمیکند."
شماری ازگویشوران این زبانها میگویند این زبانها هنوز صاحب رسم الخط نشده است وگویشوران برخی ازآنها نمی توانند به زبان خود چیزی بنویسند و بخوانند.
اسدالله ولوالجی، نویسنده و شاعر ازبک تبار درافغانستان گفته است: "درست است که ما ازبکی گپ زده می توانیم، اما خواندن ونوشتن به زبان ازبکی را تعداد انگشت شماری از شخصیتهای ما میدانند. این مشکل بسیار بزرگی است."
این درحالی است که مقام های وزارت آموزش و پرورش گفته اند که بیش از ۷۰ عنوان کتاب درسی را به زبانهای مختلف چاپ کرده و به زودی دراختیار مدارس کشور قرارخواهند داد.
آصف ننگ، سخنگوی این وزارتخانه میگوید: "ازصنف (کلاس) اول تا صنف ششم به پنج زبان ازبکی، ترکمنی، پشه ای، بلوچی ونورستانی کتابها را تکمیل کرده ایم."
اما بسیاری میگویند، اگر این کتاب ها به مدارس فرستاده هم شود، دربسیاری از مناطقی که این کتابها به زبانهای ساکنان آنجا نوشته، شده آموزگاران کافی و آموزش دیده به این زبان ها وجود ندارند.
آقای ولوالجی تاکید دارد: "اگر کتاب هایی را که این ها (وزارت آموزش و پرورش) چاپ کرده اند، توزیع هم کنند، ما معلمی نداریم که این کتابها را به گونه ای که لازم است تدریس کنند. این مشکل است."
شماری از گویشوران این زبانها تاکید دارند که برای آموزش این زبانها، رسانه ها هم باید برنامه پخش و نشر کنند.
هر چند در حال حاضر تلویزیون دولتی افغانستان به شماری از این زبانها برنامه های حدود ۲۰ دقیقه ای پخش می کنند، بسیاری از کارشناسان آن را کافی نمی دانند.
--------------------------------------------------------
روز جهانی زبان مادری امسال فرق می‌کند
دویچه وئله : سازمان ملل ۲۱ فوریه (۲ اسفند) را روز جهانی زبان مادری اعلام کرده است. به همین مناسبت در ایران و دیگر نقاط دنیا مراسم مختلفی برگزار می‌گردد. استقبال ایرانیان از روز زبان مادری گفته می‌شود امسال با سال‌های دیگر تفاوت دارد.
مردودی به دلیل ندانستن زبان فارسی
در آستانه‌ی فرا رسیدن روز جهانی زبان مادری هشدار بسیاری از کارشناسان تعلیم و امور تربیت مبنی بر "افزایش مردودی" در مناطق قومی تائید شد.
در گزارش "مرکز پژوهش‌های مجلس جمهوری اسلامی ایران" آمده است، در ۶ سال اخیر نزدیک به ۵ ملیون نفر از دانش‌آموزان مردود شده‌اند. کارشناسان تائید می‌کنند، بیشترین میزان مردودی‌ها در مناطق قومی کشور بوده است.
شیرزاد عبدالهی، کارشناس مسائل آموزش و پرورش با اشاره به میزان بالای مردودی‌ها در مناطق قومی به سایت "خبر آنلاین"، میگوید: «کودکانی که در این مناطق به مدرسه می‌روند به دلیل عدم آشنایی به زبان فارسی و مواجه با آن، دچار شوک وحشتناکی می‌شوند و خود را نمی‌توانند تطبیق دهند.»
عبدالهی در ادامهی صحبت‌هایش نتیجه می‌گیرد، اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی سبب کاهش چشمگیر آمار مردودی‌ها در مناطق قومی خواهد شد.
"هرگز در ایران دعوای زبان نداشتیم"
دکتر ضیاء صدرالاشرافی، محقق آذربایجانی معتقد است، زبان مادری با هویت هر انسان آمیخته است. وی در گفتگو با بخش فارسی دویچه‌وله تاکید می‌کند: «ما هرگز در ایران دعوای زبانی نداشتیم که به دیگران بگویند، حق خواندن و نوشتن به زبان مادری را ندارید.»
صدرالاشرافی در ادامه می‌افزاید: «این مسئله بویژه برای کودکان ایجاد اشکال کرده است. به‌نحوی که اخیرا وزیر آموزش و پرورش گفته اعلام کرده ۷۰ درصد کودکان دوزبانه اشکال دارند و ما این اشکال را به اصطلاح با "روش جمهوری اسلامی" به این صورت حل بکنیم که کودکان از همان سال اول زبان مادری را فراموش کنند، تا مساوات برقرار شود.»
مهد کودک به جای زبان مادری
کارشناسان میگویند، دانش آموزان کلاس اول در مناطق قومی از نخستین روزها مجبور می‌شوند به زبان مادری خود فکر نکنند و به این ترتیب، ارتباط فکری، ذهنی آنها با دنیائی که در آن بزرگ شدند، قطع می‌گردد.
به قول این کارشناسان، دولت برای از بین بردن این نقصان و برای پیشگیری از افت تحصیلی در مناطق قومی در سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی، مهد کودک ساخته است، تا کودکان از سنین پائین‌تر به جای زبان مادری خود، زبان فارسی یاد بگیرند.
ممنوعیت زبان مادری در کلاس اول
از سوی دیگر آموزش و پرورش در مناطق قومی با برپائی سمینارهایی تلاش کرده است، مشکلات معلمان مناطق دوزبانه را حل کند. این اداره در مناطق قومی به معلمان بومی ابلاغ کرده است، با دانش آموزان به زبان مادری آنها سخن نگویند. کارشناسان انتقاد می‌کنند، این اقدام‌ها تابحال نتیجه‌ای نداده و این گونه روش‌ها کارشناسانه نبوده است.
ادامهی این روند سبب نارضایتی والدین کودکان هم شده است. در یکی از طومارهایی که پیش از آغاز سال تحصیلی در ایران جمع آوری شده، اولیاء دانش آموزان به این گونه روش‌ها اعتراض کردند. آنها نوشتند: «این قابل قبول نیست که با طرح حساسیت‌های امنیتی، تدریس به زبان مادری میلیون‌ها دانش آموز را ممنوع کنند.»
برگزاری روز جهانی زبان مادری در کانادا
همزمان با برگزاری مراسم ویژه‌ی روز جهانی زبان مادری از سوی سازمان ملل، ایرانیان مقیم خارج نیز به این مناسبت در تورنتو کانادا و همچنین در برلین، پایتخت آلمان مراسم برگزارخواهند کرد.
به‌نظر انصافعلی هدایت، روزنامه‌نگار، امسال برگزار روز جهانی زبان مادری با سال‌های دیگر تفاوت دارد. وی در گفتگو با دویچه وله دراین‌باره چنین توضیح می‌دهد: «امسال در شهر تورنتو چندین مراسم بطور همزمان و یا پشت سرهم در روزهای متفاوت خواهد بود. بخش اصلی درخواست‌های برگذارکنندگان احترام به زبان مادری و رسمی بودن آن در ایران هست.»
این روزنامه‌نگار آگاه به مسائل قومی در ایران در ادامهی صحبت‌هایش می‌افزاید: «در ایران هیچ حرکتی چه از طرف دولت حاکم و چه از طرف مخالفین به نتیجه‌ای نمی‌رسد مگر اینکه به خواست اقوام توجه بکنند و در برنامه‌های دولت به آن اولویت بدهند.»
مراسم روز جهانی زبان مادری در برلین
حافظ مهین، یکی از سازمان‌دهندگان مراسم روز جهانی زبان مادری در شهر برلین است. وی در گفتگو با بخش فارسی صدای آلمان میگوید: «این مراسم از سوی انجمن فرهنگی آذربایجانیان مقیم شهر برلین برگزار می‌شود. در این مراسم مهمانانی از ترکیه از جمله سیف الدین آلتایلی، فولکلورشناس، نویسنده و متخصص ادبیات آذربایجانی و از آمستردام هلند مختار شمس سیاست شناس شرکت خواهد کرد.»
حافظ مهین هم هدف اصلی برگزاری مراسم روز جهانی زبان مادری را آزادی تدریس زبان مادری در ایران می‌داند. وی تاکید می‌کند که در ایران مسئله حق تدریس به زبان مادری به خواست عمومی مردم آذربایجان تبدیل شده و این مسئله اکنون از جنبه روشنفکری و محفلی خارج شده و به نوعی جنبه توده‌ای پیدا کرده است.
نگرانی سازمان ملل از نابودی زبانها
سازمان ملل در یکی از گزارش‌های سالانه‌ی "برنامه توسعه انسانی" یادآور می‌شود که «خواست گروه‌های قومی، مذهبی و زبانی نیاز به رسیدگی جدی و فوری دارد و ثبات بین‌المللی و توسعه‌ی انسانی در قرن بیست و یکم را تحت تاثیر قرار خواهد داد.»
این سازمان از دولت‌ها می‌خواهد که حق اقوام ساکن کشور خود را برای آموزش به زبان مادری‌شان به رسمیت بشناسند و زمینه‌ی تدریس زبان آنها را در نظام آموزشی کشورشان فراهم آورند.
در بسیاری از کشورهای دو یا چند زبانه، یادگیری زبانها بصورت طبیعی انجام می‌گیرد و جزو امتیازات مردمانی است که در آنجا زندگی می‌کنند. در این کشورها فرهنگ‌ها و زبانها عامل تهدید نیستند، بلکه به عنوان یک ارزش و گوهر گرانبها معنوی به آنها ارج گذاشته می‌شود.
طاهر شیرمحمدی، تحریریه: مصطفی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر