(تا سال 2100 (درطول 90 سال آینده) 3500 زبان برای همیشه از بین می رود)
Riçard Solaş, 19.02.2010 , azathabar.com
Ket dili biziň köpümize gaty geň we nämälim dillerden biri bolup, ol häzirki döwürde ýitip barýan dilleriň biridir. Bu dili ulanýanlaryň sanynyň häzirki wagtda bary-ýogy 200 adam töweregidigi çak edilýär.
Ket dili diňe Sibiriň merkezinde ýerleşýän birnäçe obada ulanylýar. Emma muňa garamazdan, beýleki ähli diller ýaly ket hem gaty özboluşly dildir.
Synçylaryň aýtmagyna görä, ol grammatikasy we söz düzümi boýunça iň çylşyrymly dillerden biridir. Şeýle-de bu dil ketler bilen olaryň geçmişiniň we medeniýetiniň arasynda köpri roluny hem berjaý edýär. Onsoň bu diliň ýitmegi bir milletiň ýitmegini aňladýar.
Ketleriň Amerikada ýerleşýän gyzyl derililerden “Nawajo” atly etniki topar bilen daşky garyndaşdygyny aýdýanlar hem bar. Eger bu pikir dogry bolsa, bu hem gadymdan adamlaryň buz köprüsini ulanyp, Aziýadan Amerika geçenligi baradaky teoriýanyň esaslydygyny aňladar.
Eger ket diliniň Orsýetiň territoriýasynyň gündogar çetinden müňlerçe kilometer içgin ýerleşýänligi göz öňünde tutulsa, immigrasiýanyň göwrüminiň biziň çak edişimizden has uly bolmagynyň mümkindigi baradaky pikiriň hem esasynyň bardygyny aýtsa bolar.
Şeýle sebäplere görä, dilçiler globallaşan häzirki döwürde ket ýaly diliň gözümiziň öňünde ýitip barmagyna alada bildirýärler.
“National Geographic” atly jemgyýetiň maglumatyna görä, her 14 günde bir dil ýok bolup, ýitip gidýär. Netijede 2100-nji ýyla çenli 3500 töweregi diliň üstüne ýitmek howpy abanýar. Bu hem häzirki döwürde ýaşaýan dilleriň ýarysynyň ýok bolup gitjekdigini aňladýar.
Bu mesele bilen bagly köp dilli milletleriň ýerleşýän ýurtlary, meselem, täze Geyni, Kawkaz we Sibir ýaly regionlara abanýan howpuň has uludygy aýdylýar.
Ýitmek howpundan halas etmek kynmy?
Azlykdaky halklaryň ulanýan dilleriniň ýitip barýan häzirki döwründe sanlyja dilçiler şol dilleri dokumentleşdirmäge, eger mümkin bolsa, olary ýitmek howpundan halas etmäge synanyşýarlar. Emma düýbi Beýik Britaniýada ýerleşýän Kembridj Uniwersitetiniň Bütin dünýä dilleri boýunça edebiýat bölüminiň ýolbaşçysy Mark Turinyň aýtmagyna görä, bu işi amala aşyrmak gaty kyn.
“Tutuş dünyä boýunça näçe diliň ulanylýanlygy baradaky maglumat gaty çäkli, ýagny biziň bolup bilse, şol dilleriň 5-10 prosenti barada maglumatymyz bar” diýip, britaniýaly alym nygtaýar.
Onuň aýtmagyna görä, takyk we dogruçyl dokumentleşdirilen we audio ýazgylar bilen anyklanan dilleriň sany hasam az. Esasy mesele, dünýäde ulanylýan dilleriň diňe bäş prosentiniň dokumenleşdirilip, galan 95 prosenti barada hiç hili maglumatyň bolmazlygydyr.
Umuman aýdylanda, haýsydyr bir dilde gürleýänleriň sany azaldykça, şol dil barada maglumat hem azalýar. Şonuň üçin häzirki döwürde tutuş dünýä boýunça 28 dil howp astyndadyr.
Meselem, Owganystanda ýerleşýän we “Tirahi” dili diýlip atlandyrylýan dili ulanýanlaryň sany diňe 100 adam töweregidir. Ermenistanda ýerleşýän we “Lomawren” diýlip atlandyrylýan dilde gürleşýänleriň sanynyň 50 adamdan-da azdygy aýdylýar.
Prezident G. Berdimuhamedow 19 ýyldan bäri ýeke partiýaly ulgam bilen dolandyrylýan ýurtda täze partiýalaryń döredilmegine rugsat berdi.
Posted 19.02.2010 12:44:59 UTC , Updated 19.02.2010 12:44:59 UTC
Täze partiýalaryń ýurduń demokratiýalaşmagyna goşant goşjakdygyny bellän Berdimuhamedow, syýasy durmuşy wagtyń geçmegi bilen kämilleşdirjekdiklerini aýtdy.
Türkmenistanda 1991-nji ýylda garaşsyzlygyń yglan etmeginden soń döredilen ýeke-täk syýasy partiýa Demokratik partiýady.
Ýurtda oppozisiýanyń bolmandygy sebäpli halkara guramalary Türkmenistany tankyt edýärdi.
Prezident Gurbanguly Berdimuhamedow Baýdak baýramy we diplomatlaryň güni mynasybetli eden çykyşynda, eger isleg bolsa, biz şu ýyldan başlap, syýasy partiýalary hasaba almaga taýýar diýdi.
Türkmenistanda häkimiýeti dolandyrýan partiýadan başga-da syýasy partiýalaryň döredilmegine rugsat ediljekdigi barada 18-nji fewralda orta atylan pikir ýurduň içinde we daşynda uly seslenmeleri döretdi.
Ol oppozision partiýanyň döremeginiň Türkmenistanyň jemgyýetçilik we syýasy durmuşynda möhüm waka boljakdygyny mälim edip, şol partiýanyň ýurduň jemgyýetçilik we syýasy durmuşyna gatnaşmak bilen bäsleşik esasynda iş alyp barjakdygyny sözüniň üstüne goşdy.
Şert goýuldy:Emma prezidentiň täze dörediljek partiýalar barada bir şerti hem bardy.
“Ýöne täze düzüljek syýasy partiýalar biziň ählimiziň umumy maksadymyz bolan döwletimiziň dünýä bileleşiginde mynasyp orny eýelemegi üçin halkymyzyň milli aýratynlyklaryna esaslanmaly. Ykdysadyýetinde, ýaşaýyş we durmuş ulgamynda, gumanitar ugurlarda ýurdumyzy ösüşiň ýokary sepgitlerine ýetirmegi, dünýäde öňdäki hatarlara çykarmagy bolmalydyr” diýip, Berdimuhamedow aýtdy.
Bu şert iş ýüzünde nämäni aňladýar, bu barada prezidentiň eden gysgaça çykyşyndan haýsydyr bir takyk netije çykarmak kyn, emma ol sözüniň dowamynda bu baradaky aladalaryň we özgerişleriň howlukman amala aşyryljakdygyny aýtdy.
Prezident Gurbanguly Berdimuhamedowyň öňe süren bu pikiri öňki prezident Saparmyrat Nyýazowyňkydan tapawutly bolarmy diýlen soraga-da häzirlikçe jogap bermek kyn, emma muňa garamazdan, bu pikir ýurduň içinde giňden ýaňlandy.
Lebäp welaýatyndaky Azatlyk Radiosynyň habarçysy Osman Hallyýew ýerli ýaşaýjylara salgylanyp beren maglumatynda, ilat köpçüliginiň, umuman, bu pikiri gowy garşy alanlygyny we, prezidentiň aýdyşy ýaly, Agrar partiýasyny döretmegiň gowy pikirdigini goldaýandyklaryny habar berdi.
Osman Hallyýew aýratynam ýurtda ýeke-täk partiýa bolan Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň öňki bir agzasyna salgylanyp beren maglumatynda şeýle diýýär: “Ilkinji edilmeli iş, ýurtda syýasy partiýalar we jemgyýetçilik guramalar barada döwrebap täze kanun gerek. Türkmenistanyň Mejlisi haýal etmän bu işe girişse we ýakyn aýlarda şeýle kanun kabul edilse, kem bolmazdy”.
ایران درخواست اعزام نماینده ویژه برای بررسی شکنجه را رد کرد
• شورای حقوق بشر سازمان ملل میگوید که ایران درخواست آزادی تمام زندانیان سیاسی، تعیین نماینده ویژه درامور شکنجه و پذیرش تحقیق بین المللی درباره خشونتهای پس از انتخابات این کشور را رد کرده است ...
رادیو فردا: شورای حقوق بشر سازمان ملل می گوید که ایران درخواست آزادی تمام زندانیان سیاسی، تعیین نماینده ویژه در امور شکنجه و پذیرش تحقیق بین المللی در باره خشونت های پس از انتخابات این کشور را رد کرده است.
شورای حقوق بشر سازمان ملل که نشست سالانه خود را از روز دوشنبه آغاز کرده است در گزارشی از مباحث مطرح دراین گردهمایی اشاره کرده است که ایران همچنین نپذیرفته است تا مجازات اعدام را لغو کند وگفته است که از شکنجه به عنوان ابزاری قانونی استفاده نمی کند.
در نشست روز دوشنبه که به عنوان بخشی از مرور جهانی وضعیت حقوق بشر کشورها طی هر چهار سال برگزار شد پیشنهادهای بسیاری مطرح شد که از آن جمله می توان به توصیه ارائه شده از سوی شیلی اشاره کرد که در آن خواسته شده تا حقوق سیاسی و مدنی همه از جمله ناراضیان تضمین شود.
در گزارش روز چهارشنبه که از سوی ۴۷ عضو شورای حقوق بشر تایید شده است، «ایران اعلام کرده که یک دمکراسی باز و بر پایه موازین قانونی است و متعهد شده که به طور کامل معاهده های بین المللی مربوط به حقوق بشر را رعایت کرده و اطمینان می دهد که شکنجه افراد حذف شده است.»
بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، «این شورا همچنین وعده های نمایندگان ایران را ثبت کرده است که در باره آزادی عقیده، آزادی بیان و حق تظاهرات مسالمت آمیز اطمینان می دهند.»
این گزارش حاکی است که منتقدان بررسی جهانی وضعیت حقوق بشر از جمله بسیاری از فعالان نهادهای غیردولتی می گویند که این نشست فضای بسیار زیادی به کشورها می دهد تا انتقادهای روشن در باره موضوعات خاص را رد کنند و به آنها اجازه می دهد تا وعده های مبهمی در باره اقدامات آینده خود بدهند.
یک دیپلمات اروپایی که نخواست نامش فاش شود در واکنش به اظهارات نمایندگان ایرانی گفته است:«ما پیشتر نیز از این وعده ها شنیده ایم، اما اقدامی برای تحقق آنها صورت نگرفته است.»
گزارش ها حاکی است که ایران با توصیه هلند مبنی بر برداشتن گام هایی برای ایجاد اطمینان از اینکه هیچگونه شکنجه، بیرحمی یا رفتارها و مجازات های غیر انسانی و پست اعمال نخواهد شد، موافقت کرده است.
ولی نمایندگان جمهوری اسلامی پیشنهاد اسپانیا برای امضای معاهده سازمان ملل درزمینه «عدم شکنجه» را رد کرده اند.
تهران همچنین پیشنهاد ایالات متحده آمریکا برای اعزام مانفرد نواک، حقوقدان اتریشی، به عنوان نماینده ویژه در امور شکنجه به ایران و دسترسی وی به مراکز نگهداری زندانیان را رد کرده است.
با این حال جمهوری اسلامی پذیرفته است که ناوی پیلای، کمیسیونر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد بتواند سال آینده از ایران دیدار کند.
ناوی پیلای با استقبال از پذیرش این موضوع توسط جمهوری اسلامی در عین حال گفته است که گزارشگران حقوق بشر باید بتوانند در سال جاری از ایران دیدار کنند.
«تبلیغات زهرآگین» محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر ایران وابسته به قوه قضاییه که در ژنو به سر می برد در واکنش به اعزام نماینده ویژه بررسی شکنجه گفته است که «به دلیل منع شکنجه در قانون اساسی ایران نیازی به اعزام گزارشگر ویژه شکنجه نیست.»
وی کشورهای غربی را متهم کرد که به گفته او، اقدام به تبلیغات زهر آگین علیه ایران می کنند.
یک عضو هیئت نمایندگی فرانسه به خبرنگار رادیو فردا گفته است که از واکنش ایران به توصیه ها و پیشنهادهای اعضای شورای حقوق بشر نا امید شده است، ولی افزود که کشورش انتظار دارد تهران به این توصیه ها و پیشنهادها به طور دقیق عمل کند.
یک عضو هیئت نمایندگی بریتانیا نیز با ابراز تاسف از واکنش ایران گفت که امید می رفت ایران از این نشست برای بهبود وجهه خود و احترام به حقوق بشر بهره ببرد.
قرار است که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ماه زوئن تشکیل جلسه دهد و به بررسی گزارش کشورهای پاکستان، مکزیک و سنگال بپردازد.
نمایندگان این کشورها روز سه شنبه به بحث و گفت و گو با نمایندگان جمهوری اسلامی ایران پرداختند تا آن کشور را تشویق به قبول توصیه ها و پیشنهادهای اعضای این شورا کنند.
بر خلاف این نشست، نمایندگان سازمان های غیردولتی این امکان را خواهند داشت تا نقطه نظرات خود را در مورد عملکرد ایران ارائه کنند.
«آزار و اذیت بازداشت شدگان»مخالفان میگویند که زندانیان سیاسی در ایران و بازداشت شدگان ماه های اخیر تحت آزار و اذیت روحی و جسمی قرار می گیرند و یک کمیته تحقیق مجلس شورای اسلامی نیز تایید کرده که حداقل سه نفر از بازداشت شدگان حوادث پس از انتخابات در بازداشتگاه کهریزک وابسته به نیروی انتظامی، بر اثر ضربات شدید جسم سخت جان خود را از دست داده اند.
مقام های قضایی ایران هنوز به این پرونده رسیدگی نکرده اند و در باره حمله به کوی دانشگاه تهران در روز ۲۵ خردادماه و مجمتع سبحان در تهران نیز هنوز اقدامی به عمل نیاورده اند.
گزارش ها حاکی است که نمایندگان جمهوری اسلامی ایران پیشتر در نشست شورای حقوق بشر تاکید کرده بودند که رسانه ها در ایران آزاد بوده و دولت هیچگونه مانعی برای دسترسی به اینترنت ایجاد نمی کند.
ولی نمایندگان جمهوری اسلامی به رغم این اظهارات نپذیرفته اند که «محدودیت های شدید برای حق آزادی بیان را از میان بردارند» و به آزار و اذیت روزنامه نگاران پایان دهند.
رویترز در گزارش خود می گوید که شورای حقوق بشر هیچ ابزاری برای اجرایی کردن تعهدات ارائه شده از سوی کشورها برای رعایت حقوق بشر ندارد.
این شورا روز چهارشنبه به نشست سه روزه خود برای بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران پایان داد.
جمهوری اسلامی ایران طی هشت ماه گذشته با سرکوب گسترده تظاهرات مسالمت آمیز مخالفان و معترضان به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری دست به بازداشت وسیع روزنامه نگاران، فعالان مدنی و سیاسی زده است و برای ناراضیان احکام اعدام ضادر کرده و همچنین محدودیتهای شدیدی را در مسیر اطلاع رسانی آزاد اعملا کرده است.
به گفته مخالفان درایران، در جریان نا آرامی های چند ماه پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم حداقل ۸۰ معترض توسط نیروهای امنیتی کشته شده اند.%
ایران با اعزام بازرس برای بررسی شکنجه دراین کشور مخالفت کرد
بي بي سی - چهارشنبه 17 فوريه 2010 - 28 بهمن 1388
ایران با درخواست کشورهای غربی برای اعزام نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای بررسی وقوع شکنجه در بازداشتگاه های این کشور و خشونت های صورت گرفته پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور مخالفت کرده است.
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد روز چهارشنبه در پایان نشست "بررسی عمومی دوره ای" خود درباره وضعیت حقوق بشر در ایرانکه در ژنو برگزار شد، با انتشار گزارشی اعلام کرد این کشور درخواست آزادى تمام زندانيان سياسى، تعيين نماينده ويژه در امور شكنجه و پذيرش اعزام بازرسان بين المللى برای تحقیق درباره خشونت هاى پس از انتخابات اين كشور را رد کرده است.
این گزارش در پایان بررسی سه روزه وضع حقوق بشر ایران، منتشر شد.
از دیگر موارد مخالفت ایران با پیشنهادهای اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، رد اصلاح قوانین تبعیض آمیز علیه زنان، رد توقف فوری اعدام نوجوانان و زندانیان سیاسی و رد پایان دادن به محدودیت های شدید آزادی بیان است.
هیات اعزامی دولت ایران به این اجلاس همچنین اتهام های مطرح شده درباره موارد نقض حقوق بشر در این کشور مانند محدود بودن رسانه ها، ممانعت از دسترسی آزاد شهروندان به اینترنت و محدودیت شدید آزادی بیان را رد کرده است.
بر اساس گزارش شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، ایران بیشتر از 40 پیشنهاد شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد مخالفت کرده، 123 پیشنهاد را پذیرفته و قرار است به 23 پیشنهاد دیگر در ماه ژوئن پاسخ دهد.
محمد جواد لاریجانی، سرپرست هیات اعزامی ایران به اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل از لحن مسموم کشورهای غربی در جلسه ویژه بررسی وضع حقوق بشر در کشورش که دوشنبه برگزار شده بود، انتقاد کرد.
به گفته آقای لاریجانی این پیشنهادها به وسیله گروهی سازمان یافته از کشورها مطرح شده و این اقدام را برای عملکرد شورای حقوق بشر خطرناک دانست.
مواضع دولت ایران در این اجلاس با انتقاد شدید بعضی از کشورها و گروه های مدافع از حقوق بشر همراه بوده است.
این در حالی است که بعضی از کشورها مانند نیکاراگوئه، سودان، ونزوئلا و بولیوی از وضع حقوق بشر در ایران دفاع کرده اند.
وزارت امورخارجه بریتانیا در پایان نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، اظهارات نماینده ایران در این اجلاس را به دور از واقعیت دانست.
بری مارستوم از سخنگویان وزارت خارجه بریتانیا گفت: "متاسفانه خودداری حکومت ایران برای برقراری ارتباط صادقانه با این روند و انکار موارد نقض حقوق بشر که به نام آن صورت می گیرد، تعهدات آن را برای احترام گذاشتن به حقوق بشر اولیه شهروندانش و تعهدات قانونی خود برای تضمین حقوق بشر همه مردم ایران را به استهزاء می گیرد."
ارون رودز؛ سخنگوی کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران واکنش دولت این کشور به گزارش شورای حقوق بشر را بیانگر " رفتار فریبکارانه دولت ایران نسبت به هنجارهای بین المللی حقوق بشر" دانسته است.
آقای رودز گفت: " دولت ایران با صدای بلند به جهانیان اعلام می کند که در مذاکرات و تعاملات بین المللی قابل اعتماد نیست، و هیچ ظرفیتی برای بروز تمایلات صادقانه برای همکاری ندارد، و به جای آن نفرت و تحقیر و توهین نسبت به جامعه بین المللی ابراز می کند."
شوراى حقوق بشر سازمان هيچ ابزارى براى اجرايى كردن تعهدات ارائه شده از سوى كشورها براى رعايت حقوق بشر ندارد. این شورا در سال سال 2006 تاسیس شد و برای نخستین بار وضع حقوق بشر ایران را در نشست این هفته "بررسی عمومی دوره ای" بررسی کرده است.
انتقاد عفو بین الملل از رد پیشنهادات سازمان ملل متحد از سوی ایران
بي بي سی- پنج شنبه 18 فوريه 2010 - 29 بهمن 1388
سازمان عفو بین الملل از واکنش ایران به پیشنهاد های کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد انتقاد کرد.
"دروری دایک"، از مسئولان بخش ایران این سازمان به بی بی سی فارسی گفت که برخورد ایران "توهین به معنای دقیق حقوق بشر و کوچک دیدن مردم ایران و جماعت جهانی" است.
ایران روز چهارشنبه ۲۸ بهمن(۱۷ فوریه) از مجموع پیشنهادهایی که از سوی کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد برای بهبود وضعیت حقوق بشر در این کشور شد، ۱۲۳ پیشنهاد را پذیرفت و ۴۰ پیشنهاد را رد کرد.
اصلاح قوانین تبعیض آمیز علیه زنان، توقف فوری اعدام نوجوانان و زندانیان سیاسی ، پایان دادن به محدودیت آزادی بیان و اعزام بازرس ویژه از سوی سازمان ملل برای بررسی وضع شکنجه در ایران از جمله مواردی است که از سوی دولت ایران رد شده است.
آقای دایک به "دوگانگی سیاست ایران" در قبال حقوق بشر اشاره کرد .
او درباره درخواست ملاقاتش با محمد جواد لاریجانی در ژنو گفت که درحالیکه ایران پذیرفته است که همکاری اش را با سازمان های غیر دولتی بهتر کند، اما آقای لاریجانی حاضر نشده در طول اجلاس ژنو با او، به عنوان نماینده یک سازمان غیر دولتی گفت و گو کند.
پیشنهاد های مطرح شده به ایران در پایان نشست سه روزه بررسی وضعیت حقوق بشر این کشور در کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو منتشر شد.
محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر ایران که سرپرست هیات اعزامی ایران به ژنو بود در واکنش به پیشنهاد های مطرح شده، لحن کشورهای غربی را مسموم توصیف کرد.
آقای دایک با رد این نظر آقای لاریجانی گفت که این پیشنهادها از سوی کشورهایی مثل اسلوونی، جمهوری چک و اسلوواکی که درباره ایران سیاست مشخصی ندارند هم مطرح شده است.
مواضع دولت ایران در این اجلاس با انتقاد شدید بعضی از کشورها و گروه های مدافع از حقوق بشر همراه بوده است.
اما نمایندگان کشورهای نیکاراگوئه، سودان، ونزوئلا و بولیوی در دفاع از وضعیت حقوق بشر در ایران سخنرانی کردند.
وزارت امورخارجه بریتانیا در پایان نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، اظهارات نماینده ایران در این اجلاس را به دور از واقعیت دانست.
چند روز پیش از برگزاری اجلاس ژنو، سازمان عفو بین الملل، نگاه حکومت ایران در گزارشی که به سازمان ملل متحد درباره وضعیت حقوق بشر در این کشور ارائه کرد را "به دور از واقعیت" دانست و حکومت ایران را به "تحریف" واقعیت ها متهم کرد.
بیرله شئن ملت لر قوراما(UN) سی نینگ ژنو شهریندأکی تامی نینگ اؤنگینده ، 15 – نجی فورال گونی، ایرانلی لارینگ طرفیندان گه چیرلن اعتراضی آکسیالاراباشغا ایرانلی لار بیله بیر نأچه تورکمن- ده قاتناشدی.
تورکمنلر،فدرال ایران ینگ ملیت لری قورولتایی (کنگره ی ملیتهای ایران فدرال) آدلی قوراما-نینگ دوزی مینده (ترکیب- ینده) دوریان و دورمایان تورکمن قورامالارینگ آغضالاریندان بولیپ قاتناش دیلار.
15 – نجی فورال دان باشلاپ، بیرله شئن ملت لر قوراما(UN) سی نینگ ژنو شهریندأکی تامی نینگسالونیندا 3 گونلأپ، ایران دا آدام حق لاری نینگ یاغدایینی گؤزدئن گه چیریپ باشلانیلدی. بو ایشیبیرله شئن ملت لر قوراما سی نینگ 60 دؤلت دن عبارت آدام حق لاری شوراسی (UPR)، آلیپ بایار.
بو مهم واقعه بیله باغلی خبر، همدهراپورلاری،خبر بریش آژانس لارینگ سایت لاریندان ایزارلاپ دورماغی توصیه انیأریس.
بي بي سی- دوشنبه 15 فوريه 2010 - 26 بهمن 1388 ، سودابه جوادی
درپانزدهم مارس سال 2006 میلادی مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه ایجاد شورای حقوق بشر برای جایگزینی کمیسیون حقوق بشررا به تصویب رساند واین شورا ازماه ژوئن همان سال رسما آغاز بکار کرد.
از دلایل مهم تشکیل نهاد جدید بی اعتبار شدن کمیسیون حقوق بشر وانتقاد بسیاری از سازمانهای مدافع حقوق بشر از این کمیسیون درنحوه رسیدگی به وضع حقوق بشر بود.
سعید محمودی، استاد حقوق بین المل در سوئد، می گوید که کمیسیون حقوق بشراعتبار خود را به این دلیل ازدست داد که در رسیدگی به مسائل حقوق بشر بی طرفی خود را نمی توانست حفظ کند؛ و 53 کشور عضو آن بطور مستقیم در مسائل مربوط به حقوق بشر دخالت می کردند. گرچه به نهادهای غیردولتی نقشی داده نمی شد، اما مهمترین دلیل بی اعتبار شدن این کمیسیون عضویت کشورهایی در آن بود که خود از شناخته ترین ناقضان حقوق بشر بشمار می آمدند.
به گفته آقای محمودی با توجه به این مسائل بود که وقتی تشکیل شورای جدید در چارچوب اصلاحات در سازمان ملل متحد پیشنهاد شد مورد استقبال فراوان قرار گرفت.
سعید محمودی می افزاید: "چند اقدام درجهت بهبود کارآئی شورا صورت گرفت که مهمترین آن اهمیت دادن به نقش افراد و سازمان های غیردولتی است که شورای حقوق بشر برخلاف کمیسیون قبلی نمی تواند آنرا نادیده بگیرد و درنتیجه نظر افراد وسازمان های تاثیر پذیرخواهد بود.
اقدام دیگر این کمیسیون بررسی وضعیت حقوق بشر در تمام 192 کشور عضو سازمان ملل متحد بطور ادواری است. به این ترتیب که هرچهارسال یکبار کارنامه حقوق بشر چند کشور برای بررسی زیر ذره بین گذاشته می شود."
بشنوید
درهفتمین اجلاس بررسی ادواری جهانی شورای حقوق بشر (دوشنبه 15 فوریه) که در ژنو برگزار می شود پرونده حقوق بشر ایران مورد بررسی قرار می گیرد.
گزارشی که ایران از وضعیت حقوق بشر خود به سازمان ملل ارائه داده، مورد انتقاد شدید سازمان عفو بین الملل قرار گرفته است. این سازمان معتقد است که ایران واقعیت ها را تحریف کرده است.
همزمان شیرین عبادی، حقوقدان ایرانی، درآستانه برگزاری این اجلاس نامه ای سرگشاده به سازمان ملل متحد ارسال داشته و خواستار رسیدگی به وضع حقوق بشر در ایران شده است.
خانم عبادی می گوید که چون ایران درگزارش خود به شورا به حقایق مربوط به حقوق بشر دراین کشور اشاره ای نکرده است، او نامه ای سرگشاده خطاب به نمایندگی شورای حقوق بشر نوشته است.
شیرین عبادی در مورد نامه خود چنین می گوید: "در این نامه به وضع حقوق بشر بخصوص پس از انتخابات ریاست جمهوری اشاره شده است. از جمله به بازداشت ها، اعدام ها، وضع زندانیان سیاسی و بالاخص زندانیان بیمار که تعدادشان شصت نفرست ودر بین آنها دکترمحمد آقای ملکی، دکتر یزدی، منصور توسلی و بهزاد نبوی احتیاج به درمان فوری دارند. همچنین دراین نامه من درموردگروگان گرفته شدن بستگان زندانیان برای تحت فشارقراردادن آنهانوشته ام ازجمله زندانی شدن دو دختر مهندس توسلی وبطورکلی به تمام مواردی که درمورد نقض صریح حقوق بشر وجود دارد اشاره کرده ام."
خانم عبادی سپس اظهار امیدواری کرد که با رو به وخامت گذاشته شدن وضع حقوق بشر در ایران با درخواست او مبنی بر تعیین یک گزارشگر برای نظارت بر وضع حقوق بشر ایران موافقت شود. گرچه او گفت که تصمیم در این مورد به عهده کشورهای عضو و نه کمیسر عالی شورای حقوق بشر خواهد بود.
اما تصمیمات و یا قطعنامه های شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد که مانند بیانیه های سازمان های مدافع حقوق بشر لازم الاجرا نیستند تا چه حد می توانند در بهبود وضع حقوق بشر کشورهای ناقض تاثیر گذار باشند؟
سعید محمودی در پاسخ به این سوال می گوید که تصمیات یا قطعنامه های شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد برغم آنکه لازم الاجرا نیستند ولی تاثیر گذارند. برای مثال در مورد ایران به گفته کسانی که در ایران زندانی بوده اند، هر بار که فشاری از سوی سازمان ملل متحد در مورد وضع حقوق بشر بر ایران وارد آمده، در نحوه رفتار با زندانیان تاثیر داشته است. و به هرحال هیچ کشوری درجهان نمی تواند بی اعتنا به موازین حقوق بشر باشد.
سعید محمودی می افزاید: "درمورد ایران، برای مثال، اتحادیه اروپا در تمام مذاکراتی که با این کشور دارند تصمیات یا قطعنامه های شورای حقوق بشر را درنظر میگیرند و از آن برای فشارسیاسی استفاده می کنند و از این دیدگاه می توان نقش شورای حقوق بشر را مفید دانست."
سازمان های مدافع حقوق بشر ازعدم همکاری ایران انتقاد می کنند و می گویند که به کارشناسان سا زمان ملل متحد و یا نمایندهای آنان اجازه سفر به ایران داده نمی شود.
ایران می گوید که انتقاد از وضع حقوق بشر این کشور با انگیزه سیاسی انجام میگیرد.
درنشست شورای حقوق بشر، هیئتهای نمایندگی کشورهای آمریکا، کانادا،استرالیا، بریتاینا، اسپانیا، ایتالیا، هلند، بلژیک، دانمارک وآلمان ازوضعیت حقوق بشر درایران انتقاد کردند وخواهان پایان «سرکوبها» دراینکشورشدند.
صبج روز دوشنبه ۲۶ بهمن، نشست بررسی دورهای شورای حقوق بشر سازمانملل متحد (UPR) درباره «وضعیت حقوق بشر در ایران» در مقر این سازمان درژنو برگزار شد. بررسی دورهای وضعیت حقوق بشر کشورهای مختلف از سال ۲۰۰۸ وبه عنوان راهکاری برای ارتقای سطح پایبندی به استانداردهای جهانی حقوق بشراز سوی شورای حقوق بشر سازمان ملل آغاز شده است.
پرونده هر کشور هر چهار سال یک بار و از سوی نمایندگان دیگر کشورهایحاضر در جلسه مرور میشود. این کشور سپس از سوی کشورهای حاضر برای ارتقایوضعیت حقوق بشر خود "پیشنهاداتی" دریافت میکند و ملزم میشود تا در طولچهار سال آینده در جهت اجرایی کردن پیشنهادات دریافت شده حرکت کند. ایناولین نشست دورهای حقوق بشر درباره ایران بود.
بر اساس ساختار یو پی آر (UPR) ایران ملزم است که ظرف دو روز آیندهپاسخهای خود را نسبت به "پیشنهادات" داده شده، ارایه دهد ومشخص کند درصورت عدم پذیرش پیشنهادات، هرپیشنهاد مشخص را به چه علت نمیپذیرد وچهراهحل جایگزینی برای آن دارد. این کشور امروز در مجموع بیش از ۱۰۰پیشنهاد از کشورهای مختلف دریافت کرد.
هیاتی از مقامات بلندپایه ایران به سرپرستی محمدجواد لاریجانی، رئیسشورای حقوق بشر جمهوری اسلامی دراین نشست حاضر شدند. این هیات درحالی بهقرائت گزارشهای دولتی ازوضعیت حقوق بشر درایران پرداختند که همزمان درمقابل دراصلی مقر سازمان ملل، آنجا که مجسمه بزرگ یک صندلی که یکی ازپایههایش شکسته خودنمایی میکند، جمعی ازایرانیان از نقاط مختلف اروپابرای اعتراض به آنچه نقض حقوق بشر درایران میدانند، تجمع کرده بودند.
در داخل سالن تریبون ابتدا در اختیار هیات ایران که متشکل از دونماینده مجلس شورای اسلامی ایران، فاطمه آلیا و یوناتن بتکلیا، نمایندهآشوریان، چهار معاون وزیر، شش قاضی و محبوبه مباشری، رئیس دانشگاه الزهرابود، قرار گرفت. آقای لاریجانی، سرپرست هیات، گزارش هفت صفحهای دولتایران را قرائت نمود. او در این گزارش بر اهمیت گفتوگو و استفاده ازنظرات مختلف تاکید کرد. با این همه آقای لاریجانی بعد از شنیدن پیشنهاداتارایه شده از سوی دیگر کشورها، گفت که «پیشنهادات برخی از کشورهای غربی بازبانی تند بیان شد» و آنها را «اتهام» خواند.
محمدجواد لاریجانی در نشست امروز با بیان اینکه «هدف جمهوری اسلامی،تحقق حکومتی دموکراتیک و مدرن با تکیه بر دکترین و ارزشهای اسلامی است،» به بخشهایی ازقانون اساسی اشاره کرد که به اعتقاد وی از حقوق بشر حمایتمیکند و به برشمردن یکایک آنها پرداخت. وی بر استقلال قوه قضاییه ازدیگر مراکز قدرت در ایران تاکید کرد و گفت: «ایران آمادگی دارد تا باذهنیتی مثبت در زمینه حقوق بشر با جامعه بینالمللی همکاری کند.»
سرپرست هیات اعزامی ایران البته به این نکته اشاره کرد که میراث و تنوعفرهنگی باید پیش از هر گونه همکاری و گفتوگو در این زمینه، مد نظر قرارگیرد. او گفت: «تنها سبک مناسب زندگی، لیبرال دموکراسی و شیوه زندگی مردمدر واشنگتن و لندن و پاریس نیست و ارزشهای متنوعی وجود دارد.»
فاطمه آلیا، نماینده مردم تهران درمجلس شورای اسلامی، سخنگوی دوم هیاتایرانی در نشست امروز بود. او که از نمایندگان حامی طرح اعدام زودهنگاممتهمان به «محاربه» و پیشتر «چند همسری مردان» بوده است، دراین نشست از «اقدامات مجلس برای تحقق حقوق بشر درسطح کشور ایران» نظیر برابرسازی دیهمسلمان وغیرمسلمان سخن گفت.
ایران «سرکوبها» را متوقف کند
پس از سخنرانی فاطمه آلیا نوبت به دور اول طرح پیشنهادات دیگر کشورهارسید. نماینده دولت آمریکا اولین کشوری بود که رو به هیات ایرانی به ابرازنظر پرداخت. وی گفت: «اکنون هشت ماه است که میلیونها ایرانی سعی دارند کهاعتراض خود را از انتخابات بیان کنند و به طرح حقوق اساسی خویش بپردازند.» وی سپس با توصیف خشونت در برخورد با معترضان به انتخابات ایران، گفت: «ایالاتمتحده مایل است تا اتفاقات رخداده در روزهای پس از انتخابات درایران، محدودیت آزادی بیان در این کشور، محدودیت دسترسی به اینترنت،دستگیری گسترده روزنامهنگاران، برگزاری دادگاههای نمایشی و توقیفمطبوعات را محکوم کند.»
او سپس با اعلام نگرانی درباره وضعیت اقلیتها و بهخصوص بهاییان درایران، گفت که پیشنهادات خود را به این شرح اعلام میکند: «دولت ایران هرچه سریعتر دادگاههای نمایشی را متوقف کند. این کشور آزادی بیان و تجمعاترا محترم شمارد. محدودیتهای روزنامهنگاران و وبلاگنویسان را حذف کند. شکنجه در بازداشتگاهها متوقف شود و درباره موارد شکنجه که تا به حالگزارش شده، بررسی واقدامات لازم انجام شود. به بازرسان بینالمللی اجازهدسترسی به بازداشتگاههای داخل ایران داده شود.»
البته این فقط کشور آمریکا نبود که از وقت خود در نشست امروز برای بیانانتقادات مشخص و پیشنهاداتی درجهت رفع آنها استفاده کرد. کانادا، که پساز آمریکا سخن گفت، اسلونی، استرالیا، اسرائیل، انگلیس، اسپانیا، کانادا،لوگزامبورگ، ایتالیا، هلند، بلژیک، دانمارک و آلمان از دیگر کشورهاییبودند که مواضع انتقادی نسبت به وضعیت حقوق بشر در ایران اتخا کردند.
محور اصلی اعتراض این کشورها حوادث پس از انتخابات در ایران، اعدامافراد زیر ۱۸ سال در این کشور، وضعیت اقلیتهای دینی خصوصاً بهاییان وهمچنین تبعیض علیه زنان در ایران بود.
آنها همچنین پیشنهاداتی را نظیر آزادی زندانیان سیاسی، تحقیق مستقل وشفاف پیرامون گزارشهای موجود در مورد شکنجه و تجاوزهای جنسی در زندانهایایران بخصوص در ایام پس از انتخابات و رسیدگی به پرونده عاملان و آمرانآنها، پذیرش بازرسان بینالمللی از سوی ایران، و همچنین پیوستن این کشوربه کنوانسیون جهانی منع شکنجه و منع هرگونه تبعیض علیه زنان (سیدا) بیانکردند.
از آن میان نماینده کشور آلمان، ایران را با این چالش رو به رو کرد کهتوضیح دهد با توجه به اینکه قانون اساسی ایران مبتنی بر شریعت اسلامیاست، ایران برای مواردی که حقوق بشر و الزامات کنوانسیونهای بینالمللیرا در تضاد با شریعت معرفی میکند، چه راهکاری در نظر دارد.
تشکر برای حضور ایران در جمع دیگر کشورها
البته در مقابل این گروه از کشورها که بیشتر لحن انتقادی داشتند،میتوان به کشورهایی نیز اشاره کرد که در فرصت ارایه نظرات خود بیشتر بهحمایت از ایران و تمجید از دستاوردهای آن پرداختند. نمایندگان چین وروسیه بهعنوان مهمترین شرکای ایران و برزیل، کوبا، ونزوئلا، بولیوی ونیکاراگوئه، بهعنوان همپیمانان ایران در آمریکای لاتین و کشورهای دیگرینظیر پاکستان، بحرین، لبنان، ژاپن و قطر، پیش از هر چیز از ایران به علتحضورش و آنچه که آنها احترام این کشور به گفتوگو نامیدند، تشکر کردند.
بیشتر این کشورها به ارتقای سطح بهداشت، فقرزدایی و گسترش سوادآموزی درایران اشاره کردند و پیشنهاد ارایه شده از سوی بیشتر آنها این بود که «ایران به تلاشهای خود در جهت ارتقا حقوق بشر» ادامه دهد .
درحاشیه نشست شورای حقوق بشر
فعالان برجسته حقوق بشر ایران، با برگزاری یک کنفرانس خبری در حاشیهاین نشست، به بررسی نشست امروز شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد پرداختند. در این نشست که با حضور نمایندگانی از سازمانهای عفو بینالملل،کمپینبیناالمللی حقوق بشر درایران، سازمان بینالمللی بهاییان، برگزارشد، حاضران درسخنن خود به گزارش «سرشار از اطلاعات غیرواقعی» ارائه شدهتوسط هیات ایرانی وپیشنهادات و واکنشهای حمایتی- تقدیری برخی از کشورهااعتراض کردند.
هادی قائمی، سخنگوی کمپین بینالمللی حقوق بشر در ایران گفت: «محاکمهزندانیان سیاسی و رفتار با آنها در طول دوران بازداشت بههیچوجه بااستانداردهای بینالمللی و قوانین داخلی ایران سازگاری ندارد.» وی افزود: «در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، امروز دروغهای بزرگی گفتندو این نشانمیدهد که اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل باید فرایندی ایجاد کنند کهایران را مجبور به پاسخگویی کند.»
در همین حال دکتر پیام اخوان، استاد حقوق دانشگاه مکگیل و دادستانسابق دادگاه کیفری بینالمللی نیز در گفتوگو با دویچه وله به بیان نظراتخود درباره نشست امروز بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران پرداخت و گفت: «پساز نطق آقای لاریجانی به نظر میرسد ایران از نظر حقوق بشر، بهشت است. گزارش ایران بیش از هرچیزی شامل انکار بود، انکار همه موارد نقض حقوق بشردراین کشور.» وی معتقد است: «حمایت برخی ازکشورها ازایران، اقدامیسیاسی بوده ودرمباحث سازمان ملل چنین مواردی سابقه دارد. حتی درموردسودان، با وجود نسلکشی در دارفور، بسیاری از کشورها این موضوع را مطرحنکردند.»
نماینده آمریکا دراین نشست نیز درگفتوگو با دویچه وله گفت:"اینفرصتی بود تا ما بخشی ازنگرانیهای عمیق و پرشمارخودرامطرح کنیم. اینفقط آغازراه است وما باید برای اقدامات بعدی تلاش کنیم. مادرکنار مردمایران ایستادهایم."
گفتنی است، پس ازپایان نشست رسمی، اعضای هیات ایرانی، درخواست همهرسانههای فارسیزبان برای مصاحبه پیرامون مباحث مطرحشده درنشست امروزرارد کردند.%
مقایسه ی انقلاب 1357 با جنبش مسالمت آمیز برای آزادی، دموکراسی وحقوق بشر
* - در زیرمصاحبه ی خبرنگار رادیو فردا با علی کشتگر و رضا علامه زاده
*- ابتدا توضیح بخش "دیروزوامروز" سایت رادیو:۳۱سال از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ میگذرد واينک درآستانه سالگرد انقلاب اسلامیبسياری ازموافقان ومخالفان حکومت خودرا برای شرکت درراهپيمايیهای ۲۲بهمن آماده میسازند. دراين روزهای پر تنش با برخی از روزنامهنگاران، نویسندگان وکنشگران مدنی وسیاسی به گفتوگو نشستهايم وازآنها خواستهايم تا پلی به گذشته بزنند وديروز وامروز را درترازویمقايسه بسنجند.
کشتگر: زمان انقلاب کم کسی از دموکراسی میگفت، امروز همه دنبال دموکراسیاند
بهروزکارونی: ازعلی کشتگر، از اعضای سابق چریکهای فدایی خلق کهامروزه به فعالیتهای دموکراسیخواهانه میپردازد، پرسیدهایم شرایط امروزایران چه تفاوتهایی باشرایط ایران درروزهاو ماههای پیش ازانقلاب ۵۷دارد؟
علی کشتگر:در آن زمان جهانبین دو ابر قدرت بود و یک فضای خاص بین المللی داشت. الان آن فضا عوض شدهاست. در درون ایران در آن زمان مسئله اهمیت آزادیهای فردی و سیاسی بهعنوان شرط لازم برای تحقق عدالت و آرمانهایی که ما چپهااز آن دفاعمیکردیم، به اندازه کافی درک نمیشد. این تصور میان برخی از ما وجود داشتکه میتوان بدون آزادی عدالت را محقق کرد. در تجربه زمان ما فهمیدیم کهبرای تحقق آرمانهای عدالت گرایانه و سوسیالیزم مردم باید آگاهانه در صحنهشرکت داشته باشند و خود مردم زندگی بهتر را بسازند. اینهامسائلی است کهبه خود مردم مربوط میشود و نمیشود یک حزب از بالا به نام مردم اینآرمانهارا به شکل آمرانه پیش ببرد. اینهامسائلی بود که نه احزاب چپ درکمیکردند ونه بسیاری ازهواداران ومردمیکه به صحنه انقلاب آمده بودند.
میتوانمبگویم پیش از انقلاب هر کس به نوعی به یک دیکتاتوری فکر میکرد. چپ در فکردیکتاتوری پرولتاریا بود و بسیاری از مذهبیهابه فکر جامعه بی طبقه توحیدیبودند. طرفداران سلطنت هم هواداران دیکتاتوری سلطنتی بودند. این است که درآن زمان معدود بودند کسانی با این اعتقاد که مسئله دموکراسی و آزادیهایفردی و حقوق بشر مقدم بر خواستهای دیگر است. امروز سی و یک سال پس ازانقلاب وضع عوض شده و جامعه ایران به یک نوزایی فرهنگی سیاسی رسیده است. به این معنا امروز بسیار محدودند کسانی که این را درک نکنند. الانروشنفکران، نیروهای چپ، بسیاری از نواندیشان مذهبی و نیروهای ملی گرامتوجه شده اند که برای پیشبرد برنامههایشان بایستی در درجه اول آزادیوجود داشته باشد در جامعه و حقوق بشر و دموکراسی نهادینه شود. علاوه براین نیروها، مردم در ابعاد میلیونی هم این را فهمیده اند. به ایناعتبار در روند جنبش ضد دیکتاتوری زمان شاه، این اندیشه که باید به جایدیکتاتوری یک دموکراسی نهادینه شود و منافع همه را تامین کند، وجود نداشت. الان برعکس همه میدانند که برای پیشبرد آرمانهاو آرزوهایشان اول بایددموکراسی متحقق شود. به این اعتبار جنبش سبز امروز یک جنبش متکثر است کههمه بر اساس آزادیخواهی متحدند. امروز همه گروههایی که در جنبش شرکتدارند از چپ گرفته تا نیروهای لیبرال، ملی یا دموکرات و نواندیشان مذهبیبر اساس این به میدان آمده اند که ما پیش از هر چیز به دموکراسی نیازداریم. این اتفاق بزرگی است که در تاریخ ما افتاده و به این اعتبار وضعامروز با آن زمان متفاوت است از نظر کیفیت جنبش. یکی دیگر ازتفاوتهامسئله توجه به عدم خشونت است که در آن زمان بسیاری از نیروهایی کهبودند به آن توجه نداشتند. امروز بسیاری از نیروهابه این مسئله توجهدارند. - شما به تفاوتها اشاره کردید. اگر بخواهیم به شباهتهای میان دو دوره بپردازیم، چه نکاتی جلب توجه میکند؟ الانما در برابر یک حکومت استبدادی ایستاده ایم و در آن زمان هم پیش از انقلابدر برابر حکومتی استبدادی ایستاده بودیم. آن زمان با حکومتی روبهرو بودیمکه آزادیهای مردم را مصادره کرده بود و زور میگفت و فساد، استبداد وسرکوب غوغا میکرد. الان هم همین است. الان باز با حکومتی روبهرو هستیمکه آزادیهای مردم را در دست خود مصادره کرده، مخالفان را سرکوب میکند،حتی به شکلی خونبارتر و ددمنشانهتر عمل میکند و فضای باز سیاسی را برنمیتابد. در آن زمان هم در روزهای آخر شاه به نیروهای مسلح تکیه داشت وامروز هم میبینیم آقای خامنه ای به جای آن سلطان نشسته و تاج با عمامهعوض شده و اسم پادشاه شده ولی فقیه، اما همان اقدامات را از طریق تکیه بهنیروهای نظامی و امنیتی انجام میدهد. - ازگروههایی که درانقلاب ۵۷ شرکت داشتند گروههای چپ گرا بودند با اندیشههایی متفاوت، ازمارکسیست لنینیست ارتودوکس گرفته تا هواداران مشی چریکی، مائوئیستها وتروتسکیستها واندیشههای دیگر. نقش جنبش چپ به طور کلی درانقلاب ۵۷چگونه بود؟ چپ نقش کمینداشت. همه این طیفهایی که اشارهکردید، نقش مهمیبه خصوص در حرکتهای اولیه داشتند. از اوایل دهه ۵۰حرکتهای سیاسی آنهادر جامعه آغاز شد و به خصوص در دانشگاههانقشمهمیایفا کردند. آن زمان به نوعی عصر ایدئولوژی بود. به طوری که دکترشریعتی سعی میکند با استفاده ازمارکسیسم، به نوعی اسلام را فرموله کند واز آن یک ایدئولوژی چپ ومبارز دربرابر نظام بسازد. ایدئولوژی چپ نفوذداشت در بین مذهبیهاوخود چپها در دانشگاههانقش اصلی را داشتند قبل ازاینکه آقای خمینی در کل جنبش نقش مسلط بگیرد. اما به خاطر اینکه نیروهایچپ نتوانستند در شرایط آزادانهای احزابی داشته باشند، به جز حزب توده کهدر دهه بیست برای یک دوره آزادی داشت و حزب بزرگی تشکیل داده بود. این بودکه همه این جریانهامخفی بودند و نتوانستند سازمانهای بزرگ سراسری درستکنند. در شرایطی که در مقطع انقلاب نقش سازمانهاو احزاب اهمیتپیدا میکرد، این روحانیان بودند که در جریان خلاء احزاب، توانستند ازطریق مساجد و تکایا به عنوان دفاتر حزب و هزاران روحانی به عنوان کادرهایحزبی و مراجع بزرگ به عنوان رهبری حزب نقش یک حزب متشکل بزرگ را در آنخلاء ایفا کنند. خود این به نوعی به استبداد پادشاهی بر میگردد که احزابچپ و ملی را طوری سرکوب کرده بود که راه را برای هژمونی نیروهای مذهبی بازمیکرد. به اعتقاد من چپ در حرکت اولیه انقلاب نقش مهمی بازی کرد ولی روزبه روز با غلبه نقش آقای خمینی، چپ رنگ باخت. بعد از انقلاب هم با تحکیمخط استبداد، همه نیروهای چپ مشمول سرکوب شدید شدند.
اگر بخواهید عمدهترین دلیل اینکه جناح چپ نتوانست درانقلاب ۵۷ نقش ایفا کند، را بررسی کنید، به کدام اشاره میکنید؟ یکیبه خاطر پراکندگی چپ و متحد نبودن آنهابا هم بود. اردوگاههای مختلف چپوجود داشت که تمایلات مختلفی داشتند به شوروی، به چین و عده ای هم مانندچریکهاگرچه به هیچیک از این اردوهاگرایش نداشتند، مشی چریکی مشیی نبودکه بتواند بقیه احزاب چپ را به سمت خود جلب کند. یک تفرقه در کل چپ بود. دیگر اینکه چپ از تشکل سراسری محروم بود. و نکته دیگر این که روزهای پس ازانقلاب هم نیروهای چپ اگر بر سر مسئله لزوم دفاع از آزادیهاپرچم را دردست میگرفتند، وضع آنهابهتر میشد و میتوانست با تعامل با نیروهایدموکرات و سایر نیروهای مخالف گسترش استبداد یک جبهه وسیع دموکراسی خواهیدر آن زمان تشکیل بدهد.
امروز با توجه به حرکت جنبش سبز، چپ چه نقشی در این جنبش ایفا میکند؟ نیروهایچپ نقش مهمی در جنبش سبز داشتند. برای این که چپهادر این ده بیست سالگذشته که متحول شده اند، از جدایی دین و دولت دفاع کرده اند، از حقوق فردیو آزادیهای سیاسی دفاع کرده اند و قبل از این که نیروهای نواندیش مذهبیصحبت از آزادیهای دموکراتیک کنند، چپهاکردند و قربانی مبارزه وتلاشهایشان هم شدند. امروز در جنبش سبز نیروهای چپ باید به این مسئلهتوجه کنند که ضمن شرکت هرچه فعال تر در جنبش سبز بر سر مسئله آزادی ودموکراسی، از هژمونی گرفتن یک نیرو و جذب کردن بقیه و کنار زدن آنهادوریکنند. البته خود مردم ایران الان این تجربه را دارند و همه فعالان جنبشسبز به نوعی به این مسئله توجه دارند. چپ باید ضمن حمایت از بقیه گروههایسیاسی و هماهنگی با نیروهای نواندیش مذهبی این را باید روشن کند که درآینده ما نمیتوانیم طرفدار جمهوری اسلامی باشیم و حکومت دینی را بپذیریم. این که فکر کنیم ازطریق اصلاح حکومت دینی چپ میتواند به خواستهایشبرسد، در دراز مدت چنین نیست. ما بایستی مدافع جدایی کامل دین از دولتباشیم. چپ باید محکم پرچم جدایی دین از دولت را باید در دست بگیرد، بهعنوان شرط لازم تحقق دموکراسی و نهادینه کردن آزادیهاو حقوق بشر. اگر اینکار را بکند، به نظر من هم در جنبش کنونی و هم در آینده اعتبار بسیاری کسبمیکند.
آرشالبرزی:از رضا علامه زاده، نویسنده،پژوهشگر وکارگردان، پرسیدهایم ساختار سیاسی واجتماعی سالهای۵۶ و ۵۷ وتظاهرات آن دوره را با تظاهرات جنبش سبز الان چگونه مقایسه میکند؟ رضا علامه زاده:از چند نظر میشود بین جنبشی که به انقلاب ۵۷ منتهی شد وجنبش سبز که چندماه است شروع شده، مقایسه کرد وازچند زاویه میشود این کاررا کرد. جهتحرکت درانقلاب ۵۷ از خواستهای دموکراتیک آغاز شد ولی ذره ذره محدود شدبه یک خواست معین وناشناخته که همان «جمهوری اسلامی» باشد. آزادی واستقلال شعار آگاهانهای بود. ولی کسی از «جمهوری اسلامی» تصوری نداشت وهیچ نمونهای در دنیا به عنوان جمهوری اسلامی شناخته نشده بود که آنرافریاد کنند و بخواهند. خواستهایی که درآغاز وسعتی داشت به چیز معین وناشناخته ای محدود شد. وسعتی مثل دموکراسی طلبی، آزادی مطبوعات، آزادیزندانیان سیاسی، آزادی اجتماعات، آزادی احزاب، انحلال مجلسهای فرمایشی. اینها چیزهایی بود که در آغاز انقلاب مطرح شد ولی در طول سال ۵۶ و ۵۷ بهلحاظ نحوه رهبری متمرکز شد به سه شعار معین که دوتا از آنها به علت کلیبودن درست شناخته نمیشد: آزادی واستقلال که هر دو کلی بود و یکی همجمهوری اسلامی که قراربود این آزادی واستقلال را تامین کند. درحالی کهدراین جنبش سبز، اتفاقاً از جزء دارد به وسعت میرسد. یعنی از «رای منکجاست» شروع شد ولی به خواستهای دموکراتیک گسترش یافت. خواستهای تازهدموکراتیک مثل آزادی مطبوعات، آزادی زندانیان سیاسی، آزادی رسانهها که درواقع همه اینها در جمهوری اسلامی به نظر ناممکن میرسد، به اینها رسید.یعنی الان خواستهای مردم خواستهای روشن دموکراتیک است. دومین تفاوتی کهبین این دوحرکت میبینم، حرکت چند صدایی به تک صدایی درانقلاب ۵۷ وحرکتازتک صدایی به چند صدایی در جنبش سبز است. درانقلاب ۵۷ با اینکهگروههای مختلف با خواستهای متفاوتی وارد جنبش شده بودند، ذره ذره باشعار «همه با هم» خمینی و قدرتی که خمینی به عنوان رهبر بلامنازع در طولآن یک سال پیدا کرد، عملاً همه صداها یا شنیده نشد یا صدا در صدا افتاد وبه صورت یک صدایی درآمد. وقتی ۲۲ بهمن رسید ما ازچند صدایی به تکصدایی رسیدیم. درحالی که دراین جنبش نه تنها این چند صدایی وجود دارد،بلکه به رسمیت شناخته میشود. حتی چهره های شاخص که صدای واحدی دارند،صدای مذهبیون داخل حکومت، با حکومت مذهبی که الان سر کار است به مخالفتبرخاسته اند. عملاً خود این رهبرها هم چند صدایی را در این جنبش میپذیرندو آن را به عنوان یکی از مزیتهای این جنبش مطرح میکنند. این مهم است کهمردم ایران به این رسیده اند که جامعه چند صدایی جامعه دموکراتی است،جامعه ایده آلی است، جامعه تک صدایی جامعه ای عقب افتاده است. جنبش امروزیک جنبش چند صدایی است که طبعاً به جامعه چند صدایی خواهد انجامید درآینده پیروزی این جنبش. آقای علامه زاده، نقش هنرمندان رادرسال ۵۷ و الان چگونه ارزیابی میکنید، حتی میرحسین موسوی گفته است کهخلاقیت هنرمندان جنبش سبز درتاریخ ایران بینظیر بوده است؟ واقعیتاین است که هنرمند واقعی در معماری این جنبش عظیم، خود این جوانها و مردمهستند که واقعاً در هر شکلی که بگویید هنر به خرج داده اند. مستقیماً، بافیلمبرداری و تصویر برداری و گزارش دهی و خبرنگاری هم دست خبرنگارهایحرفهای را از پشت بسته اند. این بماند. من به عنوان شغلم به این اشارهمیکنم. ولی هنرمندانی که آثار هنری خلق کرده اند و میکنند در جامعهایران، در هر دو دوره طبعاً وسیعاً شرکت داشتند. فقط همان مشکلی که من دررابطه با انقلاب ۵۷ و جنبش سبز درباره مردم اشاره کردم در این هم دیدهمیشود. یعنی هنرمندان ما عموماً (استثناءها را کنار بگذاریم) دارایگرایشهای متفاوتی بودند که آنها را وادار میکرد که از مسائل کلی موردنیاز جامعه کمیدور بیافتند و انرژی و توان هنرشان را در خدمت یک خط معینپیش ببرند. اگر کسی مثل من گرایشهای چپی داشت، طبیعتاً به گرایشهای چپیکمک میکرد. کسی که گرایشهای مذهبی داشت، به آن طریق کمک میکرد و آنهاکه گرایشهای دیگری داشتند به طریق دیگر عمل میکردند. یک چنین تقسیم بندیدر محیط هنری ما بود. عدهای هم بودند که به طور کلی از مسائل جامعهخودشان را کنار میکشیدند که آنها کسانی بودند که قبل از خود شاه ناچارشدند از مملکت بروند بیرون. به آنها کاری نداریم. ولی الان این طور نیست. الان میبینم که هنرمندان دست در دست هم همصدا با چند صدایی مردم همراهاند. یعنی الان دیگر هنرمندان چیزهایی را میخواهند که عمق خواست مردماست. یعنی آزادی و دموکراسی. شما میبینید که یک هنرمند مذهبی که همچنانگرایش مذهبی دارد، همانقدر از خواستهای دموکراتیک مردم دفاع میکند بهصراحت که یک هنرمند چپ، که یک هنرمند ملی گرا، که یک هنرمند دیگر. منهایآن دستهای که باز هم به طور کلی خودشان را از این قضیه بیرون کشیده اند وطبیعتاً تیپی هستند که فردا که این جنبش سبز پیروز شود و بخواهد دموکراسیدر ایران فراهم شود، اینها بارشان را میبندند و از کشور خارج میشوند. این تفاوت اساسی بین این برخورد هنرمندان است. وگرنه در هر دو هم درانقلاب و هم در جنبش سبز، هنرمندان فعالانه سهیم هستند و شرکت کردند. جنبش چپ و شعارهای به اصطلاح چپ در دو دوره چگونه بود؟ جنبشچپ در ۵۷ ازیک حیثیت واعتباری برخوردار بود به خاطر سالها مبارزه مثلاًسازمان چریکهای فدایی از حیثتی برخوردار بود که متاسفانه این حیثیت دراثر اشتباه رهبران این جریانها درآن سالها و مواضع اشتباهی که گرفتندعملاً ذره ذره ازمیان رفت. امروزما جنبش چپی که مردم برایش ارزش قائلباشند به آن معنا، نداریم. ازچپ، امروز همان معنایی را دارند کهگرایشهای مردم گرایانه، چپ دموکرات، سوسیالیستهایی که به دموکراسی باوردارند، حقوق بشر را باور دارند... این گروه چپ که من هم خودم را متعلق بهآن میدانم و بخش عظیمی ازآنچه که سال ۵۷ جنبش چپ تلقی میشد، الانهمهشان به این قضیه رسیده اند که چپ را به معنای طرفداری از مردم و دفاعاز وضعیت اقتصادی بهتر، وضعیت رفاهی بهتر، ولی بدون فدا کردن کمترین چیزیاز دموکراسی... بنابراین دموکراسی طلبی به عنوان اصل برای چپ امروز مطرحاست. روی این حساب الان چپ، چپ به این معنا، نقش بسیار حساسی بازی میکند. چپ به معنای چپ افراطی، چپی که این سی سال مسائل را ندیده، یعنی این همهتغییر نه تنها در سطح ایران، که در سطح جهان، فروریختن دیوار برلین، اینهمه ماجرا که در جهان پیش آمده، ندیده و انگار خواب بوده و همچنان همانحرفهایی را میزند که سال ۵۷ میزد، تفاوتش در این است از نظر من که سال۵۷حداقل یک بخش از جامعه این صدا را میشنید و بخش بزرگتری احتراممیگذاشت به مبارزاتشان، الان نه کسی صدای اینها را میشنود و آنهایی هممیشنوند احترامی برایشان قائل نیستند برای اینکه فهمیده اند که اینها سیسال را خواب هستند انگار. نه تنها مسائل ایران را ندیده اند بلکه مسائلخارج را هم ندیده اند.%
